Respectvol oneens

Het demonstratierecht is een ontzettend belangrijk recht. Net als het recht om je mening in vrijheid te kunnen geven. Ook als die haaks staat op die van een ander. Juist in een democratie zijn meningsverschillen de zuurstof van het publieke debat. Zonder dat recht worden we een stille samenleving, waar onvrede zich ondergronds ophoopt tot ze barst.

Maar toch bekruipt me vaak dezelfde vraag: waarom kunnen we het niet gewoon respectvol oneens zijn?

Ik merk het op sociale media, op verjaardagen, zelfs bij de kassa van de supermarkt: zodra meningen botsen, verandert de toon. Niet een nieuwsgierige vraag, maar een harde sneer. Niet de wil om te begrijpen, maar de drang om te winnen.

Het pijnlijke is dat extremen daardoor de ruimte krijgen. Demonstraties die beginnen als een roep om aandacht of rechtvaardigheid, worden soms overgenomen door groepen die vooral willen schreeuwen of verdelen. Een kleine groep schreeuwt zo hard dat het redelijke geluid amper meer hoorbaar is. Of erger: het gesprek ontspoort door complotten en nepnieuws die elke vorm van nuance verdringen en elk gesprek vergiftigen. Dan gaat het niet meer om de inhoud, maar om het verdacht maken van de ander.

Dat maakt ons land er niet mooier op. Het haalt de glans van de vrijheid die we koesteren. Vrijheid vraagt namelijk om verantwoordelijkheid: om naar elkaar te luisteren, ook als je het fundamenteel oneens bent. Democratie is niet alleen het recht om te zeggen wat je denkt, maar ook de plicht om de ander te erkennen als volwaardige gesprekspartner. Zelfs als je het radicaal oneens bent.

Nederland zou moeten staan voor medemenselijkheid. Voor hoop, optimisme, en de overtuiging dat iedereen meetelt als je meedoet. Niet door elkaar het zwijgen op te leggen, maar door elkaars recht op spreken te respecteren. Het is tijd om het publieke debat te beschermen tegen kaping door extremen, én tegen de verleiding van complotten en desinformatie.

Maar als we de moed vinden om elkaar met respect tegemoet te treden, versterken we juist de fundamenten van onze vrijheid. De kern van een gezonde democratie is niet dat we het altijd eens zijn. Het is dat we, ondanks onze verschillen, bereid zijn elkaar in de ogen te kijken en samen verder te gaan. Dáár zit de ware kracht van Nederland.