Roemenië staat voor een cruciale keuze: gerespecteerd EU-lid of pariastaat?

In Roemenië hebben opnieuw presidentsverkiezingen plaatsgevonden. Na de afgelaste eerste ronde van 24 november jl. was gisteren de hernomen eerste ronde en op 18 mei a.s. volgt de tweede ronde, tussen de twee winnaars van gisteren: George Simion en Nicușor Dan.

Om het belang van de uitkomst te schetsen: een korte uitleg van de twee kampen. George Simion is het type straatvechter dat zich al jaren fel uitspreekt tegen het corrupte systeem. Hij heeft een trouwe aanhang van 20 tot 30 procent en bouwt zijn populariteit op zijn recht-voor-z’n-raapstijl. Hij benoemt problemen direct, op een Wilders-achtige manier. Toen Calin Gheorgescu, een nog eurosceptischere kandidaat, op 14 november plots Simion voorbij streefde via een flitsende TikTok-campagne, werd gespeculeerd hoe hun relatie zich zou ontwikkelen.

Gheorgescu werd in december uit de race gehaald wegens onduidelijkheden en vermoedelijke valsheid in geschrifte, maar zijn populariteit groeide door. Een ware persoonlijkheidscultus ontstond, waar Simion handig op inspeelde door zich kort voor de verkiezingen met Gheorgescu te associëren en hem als toekomstig premier te presenteren. Met deze aanpak behaalde Simion gisteren meer dan 40 procent van de stemmen.

De fanbase van het duo bevindt zich vooral onder het deel van de Roemeense samenleving dat zich buitengesloten voelt van de economische ontwikkeling: het platteland en de diaspora — de miljoenen Roemenen die in West-Europa werken omdat ze in eigen land geen perspectief zien.

Aan de andere kant van het spectrum bundelden de pro-Europese coalitie van socialisten, liberalen en de Hongaarse minderheidspartij hun krachten om het populisme een halt toe te roepen. Zij zetten hun kaarten op Crin Antonescu, een ervaren liberaal en begenadigd spreker, in de hoop dat hij het tij kon keren. Maar omdat hij zich onvoldoende distantieerde van de corruptie binnen de partijen die hem steunden, kreeg hij het etiket 'pro-establishment'. Dat heeft hem de das omgedaan. De tweede plek ging verrassend naar Nicușor Dan, de partijloze burgemeester van Boekarest.

Nicușor Dan is in alles de tegenpool van Simion. Hij is een wiskundige met een doctoraat, bedachtzaam in zijn optreden, wars van politieke bravoure. Lange tijd leek hij kansloos, maar zijn consequente houding tegenover corruptie en zijn inhoudelijke, principieel-kritische stijl gaven de doorslag. Met 21 procent van de stemmen eindigde hij als tweede, het verschil in stemmen is vooralsnog groot, maakt hij een realistische kans?

De keuze die Roemenië over twee weken moet maken, is cruciaal. Simion en Gheorgescu zoeken aansluiting bij het Amerikaanse MAGA-kamp en pleiten voor een warmere relatie met Rusland. Ze noemen de EU een bureaucratische, corrupte kliek. Roemeniës rol in de oostflank van de NAVO wordt onder hun bewind onzeker. Momenteel is het land een doorvoerroute voor hulp aan buurland Oekraïne, maar Simion en Gheorgescu zijn glashelder: “Er gaat niets meer in of uit Oekraïne over Roemeens grondgebied.” Ze herinneren er vaak aan dat Oekraïne gebieden zou hebben ingelijfd van Roemenië en dus geen bevriend buurland is.

Juist in dat grensgebied — Bucovina, opgesplitst tussen Zuid-Bucovina (Roemeens) en Noord-Bucovina (Oekraïens) — is de aanhang van Simion-Gheorgescu het grootst. Toevallig woon ik daar, aan de Roemeense kant. De Volkskrant schreef recent een sterk artikel over het opkomende extremisme in Bucovina, van de hand van Arnout le Clercq.

Ik schrijf al enkele jaren voor het invloedrijke onlineplatform Republica.ro, waar ik pleit voor een pro-Europese, antikleptocratische koers. Maar deze twee weken worden ongekend intens, ook voor mijn collega’s in Boekarest. Omdat de verkiezingsstrijd grotendeels op TikTok en YouTube wordt uitgevochten, heb ik besloten me daar ook te mengen met korte culturele filmpjes, onder de mij min of meer opgedrongen artiestennaam ‘Olandezul din Cârlibaba’. De respons is groot, ook vanuit mijn streek, zelfs van Simion-aanhangers.

De vraag die mijn agenda beheerst — en die van velen: hoe houden we Roemenië op een pro-Europese koers?

Eén ding is zeker: Roemenië gaat veranderen. Het politieke establishment met al zijn dubieuze netwerken zal worden aangepakt. De vraag is alleen: gebeurt dat in een land dat zich verder ontwikkelt als gerespecteerd EU-lid, of glijden we af naar een pariastaat aan de oostrand van Europa, in het kielzog van Hongarije en Slowakije? In een EU die de controle over haar oostflank dreigt te verliezen.