Shock in Duitsland, Sahra Wagenknecht zoekt toenadering tot AfD

In Duitsland groeit de verwarring én verontrusting over een opvallende politieke flirt: de partij van Sahra Wagenknecht (BSW) zoekt toenadering tot de AfD, een partij die lange tijd werd gezien als politieke paria. Waar BSW ooit werd gepositioneerd als alternatief voor de gevestigde orde én als dam tegen extreemrechts, klinkt nu een andere toon.

Het begon allemaal met een ontmoeting in Thüringen. Daar spraken de fractieleiders van BSW en AfD – Frank Augsten en Björn Höcke – met elkaar over de stand van de deelstaatpolitiek. Een “open en constructieve” dialoog, zo klonk het achteraf. Opvallend, want Höcke geldt als een van de meest extreme stemmen binnen de AfD. In Duitsland mag hij zelfs legaal als fascist worden bestempeld – zo bepaalde het gerechtshof in Meiningen in 2021. Die uitspraak werd in 2023 bevestigd in hoger beroep: de term “fascist” voor Höcke is geen belediging, maar een feitelijk verdedigbare kwalificatie op basis van zijn uitspraken en standpunten.

Wagenknechts omslag: de Brandmuur moet weg
BSW-partijleider Sahra Wagenknecht verraste vervolgens vriend en vijand. Waar zij zich jarenlang fel verzette tegen elke vorm van samenwerking met de AfD, klinkt nu een veel mildere toon:

“De Brandmuur-politiek heeft de AfD altijd maar sterker gemaakt en moet worden beëindigd.”

Wagenknecht noemt het uitsluiten van partijen én hun kiezers ondemocratisch. In een democratie moet je met elkaar kunnen praten, aldus de politica. En: als er een aanleiding is om met AfD-leider Tino Chrupalla te praten, dan zal ze dat “natuurlijk” doen.

Strategische toenadering of ideologische overlap?
Volgens politicoloog Benjamin Höhne van de TU Chemnitz is deze toenadering geen toeval. Zowel BSW als AfD maken gebruik van populistische retoriek om hun achterban te mobiliseren. Beiden keren zich tegen ‘het systeem’ en delen afkeer van de gevestigde partijen – de zogeheten Altparteien CDU, SPD en die Grünen.

Ook inhoudelijk zijn er parallellen: zo zijn beide partijen fel tegen genderbeleid en kritisch op klimaatmaatregelen. Het BSW lijkt dus niet alleen uit nood – de partij blijft rond de kiesdrempel schommelen – maar ook vanuit inhoudelijke overwegingen toenadering te zoeken tot de AfD.

Politieke gevolgen: onrust bij SPD en CDU
De flirt zorgt voor spanningen, vooral in deelstaten waar BSW al bestuurt. In Brandenburg zit de partij bijvoorbeeld in een coalitie met de SPD. Minister-president Dietmar Woidke maakt zich zorgen: de AfD staat daar op 32% in de peilingen, en heeft dus kans om de grootste te worden.

SPD-partijsecretaris Kurt Fischer waarschuwt:

“Samenwerking met een rechtsextreme, racistische en verdeelpolitiek voerende partij als de AfD is voor ons uitgesloten.”

Ook binnen BSW zelf klinkt terughoudendheid. In Brandenburg stelt de partij dat er geen nieuwe koers is, maar dat men zich niet afsluit voor “constructieve gesprekken”, ongeacht of die met CDU of AfD zijn.

Van cordon sanitaire naar politieke brug?
De ontwikkeling raakt aan een fundamentele vraag in de Duitse democratie: wanneer wordt principiële afwijzing van extremisme een democratisch probleem op zichzelf? Wagenknecht stelt dat uitsluiting contraproductief is. Maar critici vrezen juist dat normalisering van de AfD het politieke midden uitholt.

Politicoloog Höhne ziet in ieder geval een duidelijke strategie:

“Men probeert elkaar salonfähig te maken – en daarmee teleurgestelde kiezers van de andere partij te verleiden.”

Wat begon als een flirt, kan dus uitgroeien tot een serieuze machtsoptie. De komende deelstaatverkiezingen in 2025 – onder andere in Thüringen, Saksen en Brandenburg – zullen laten zien of deze toenadering verder gaat dan symboliek.

Bron Tagesspiegel:
Annäherung der Außenseiter – oder echte Machtoption?: Was hinter dem Flirt zwischen AfD und BSW steckt