Soennitische stammen oplossing voor bestrijding IS

In zijn betoog in de Volkskrant reduceert generaal-majoor der mariniers Kees Homan het oplaaiende conflict in Irak tot een strijd tussen sjiieten en soennieten. Het is terecht dat hij ons wijst op de complexe geopolitieke situatie die een vreedzame uitweg blokkeren. Inderdaad, IS (voorheen ISIS) is militair sterker geworden en haar bronnen zijn moeilijk droog te leggen. Sektarische herschikking van de regio als oplossing, zoals Homan voorstelt, is niet wat de meerderheid van Irakezen zelf wil. Sterker nog, de natie-traditie gesteund door deze stammen is diepgeworteld in het land van Eufraat en Tigris.

Eveneens werd het conflict geëxploiteerd om draagvlak onder gedesillusioneerde (Westerse) jongeren te genereren (teleurstelling over de Arabische Lente en opkomst politiek salafisme). Nu IS nog prominenter in de spotlights is gekomen als gevolg van de recente massamoorden en onderdrukking van gematigde soennitische en sjiitische moslims, Yezidi’s en christenen is de ernst van hun gewelddadige missie ook bij ons doorgedrongen.

Veel politici en experts pleiten voor ingrijpen, hetzij humanitair dan wel militair. Het is een goede zaak dat op de vlucht geslagen minderheden bevrijd en geholpen worden. Op langer termijn is echter meer nodig. De route die IS bewandeld heeft naar haar huidige positie moet omgekeerd bewandeld worden om haar gewelddadige imperium te stoppen. Want de IS-ideologie is gebaseerd op het winnen van de ‘hearts and minds’ van soennitische stammen en hen mobiliseren tegen de onderdrukking door de niet-soennieten. Daarom moet hetzelfde gedaan worden om IS populariteit te verminderen.

IS leunt op loyaliteit van stammen Een van de grondleggers van het moderne jihadisme en strategen van IS heet Abu Bakr Naji. In zijn jihadistische handboek uit 2004 getiteld The Management of Savagery zet hij uiteen hoe het (nieuwe) kalifaat eruit moet zien. Terreur en chaos als strategie. Het beschikken over sterk en onbevreesd leiderschap is volgens hem doorslaggevend om succes te kunnen boeken. Belangrijk daarin is vooral de loyaliteit van de grote soennitische familie (ahloe Assoenna). IS-jihadisten wordt onderwezen het DNA van de stam te kennen alvorens een verbond te sluiten. In ruil voor bay’ ah (loyaliteit) aan Kalief al-Baghdadi ontvangt de onderworpen stam bescherming, welzijn en welvaart volgens strikte sharia regels.

Stammen die niet willen meewerken worden keihard afgestraft. IS heeft beleid gericht op stammen. Elk district (Wilayat) heeft een vertegenwoordiger die belast is met tribale zaken. In haar propagandamagazine, Dabiq, publiceert zij een lijst (met namen en foto’s) van de vele bay’ah in Syrië en Irak. Ook roept zij anderen dit voorbeeld overal te volgen.

Stammen reeds in opstand Intussen ervaren de stammen dat IS niet geïnteresseerd is hun grieven. In plaats daarvan voert IS dezelfde verdeel- en heerspolitiek uit die eerder door Westerse landen en oude regimes werd gebezigd. Daarbij zijn geweld, geld, cliëntelisme en manipulatie van lokale vetes de inzet. Dat verklaart voor een deel waarom in toenemende mate stammen in opstand komen tegen de wreedheid en onrechtvaardigheid van IS. Dat verzet is al een tijdje aan de gang zowel in Irak als in Syrië.

Echter, in de strijd tegen IS wordt de kracht van de soennitische stammen helaas onvoldoende benut. Goed dat de Koerden worden versterkt om IS te bestrijden. Maar de soennitische revolte is net zo belangrijk. En misschien op lange termijn nog effectiever, want IS gedijt alleen in de soennitische regio. Daar ligt voor een deel de hoop om Irak uit het moeras van geweld te trekken. Zeker na het aantreden van de nieuwe premier al-Abadi.