Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is het meest rechtvaardig in ons land?

Stel dat u voor uw geboorte mocht bepalen wat voor een mens u zou worden. Pak een spiegel, kijk eens aan. Ziet u de mens van uw keus? Of schrikt u van uw eigen (on)menselijke kant? 

Eerlijk zijn tegen een ander is best een klus, laat staan eerlijk zijn tegen onszelf. In sommige religies biechten wij onze zonden pratend, in anderen stilzwijgend. In mijn religie is een oprechte spijtbetuiging voldoende om vergiffenis te vragen. En te verkrijgen. Volgens mij zijn al onze religies opgebouwd vanuit de waarden zoals barmhartigheid, eerlijkheid, vergiffenis... Rechtvaardigheid zie ik als een term die pas later een plek heeft gekregen in de Van Dale-woordenboeken. Men heeft ooit blijkbaar veel onrecht ervaren waarna een antwoord op dat onrecht als werkwoord verwoord moest worden. Of in ieder geval geformuleerd als een term.

De mens in de spiegel voor ons worstelt. Een oog neigt naar onrecht, het andere oog vult zich met de tranen. Dat eerste, rechtse oog mikt op materiële voorspoed, alleen voor zichzelf. Het linkse oog huilt om onrechtvaardigheid jegens de medemens. Het linkeroog wil eerlijk en rechtvaardig zijn. Solidair. Blind wil het linkse oog niet zijn. 

Zowel rechtse als linkse oog doen de oogkleppen omlaag en dicht, of juist wijd open. Context en situaties bepalen het. Onrecht versus rechtvaardigheid voeren de boventoon. Van oudsher. Wat voor de een politiek rechtvaardig is, is voor een ander politiek uitermate onacceptabel en onrechtvaardig. Hoe zijn deze verschillen in onze opvattingen ontstaan? Wie van de mensen in onze spiegel hebben de lessen over (on)rechtvaardigheid gemist? Of is het gevoel voor recht en onrecht door de navelstreng aan ons toegediend? Hoe dan ook, de kijk in onze eigen spiegel is ons eigen: "Ben ik een goed of een minder goed mens?"

Het blijft altijd vechten: een mens tegen een ander mens. Apen hebben hun eigen verschillen weten te overbruggen zodat de gemeenschap geen last van verschillen heeft. Dolfijnen werken nauw samen zodat de gemeenschap overleeft. Mensen kiezen er echter voor om elkaar te vernietigen. Zodat er geen Palestijnse kinderen meer zijn in de Gazastrook, of soortgelijke ingrepen. 

Eigenaren van die linkse en rechtse ogen zijn wij zelf. En wij maneuvreren met die ogen op de manier die ons het best uitkomt. Soms kiezen wij voor onrecht omdat op dat moment deze keus ons het meeste oplevert. De mens in onze spiegel kiest voor het onrecht om te overleven, soms. Een andere dan weer om zichzelf te verrijken, of voor de lol.

Mij fascineert het feit dat er wel goede en minder goede mensen zijn. Hoe vaak bent u zelf de eerste of de tweede tegengekomen op uw pad des levens? En hoe bepalend was hun mate van menselijkheid voor uw leven en uw toekomst? Denk aan uw buurvrouw, uw leraar, de politieagent, uw hulpverlener, uw gekozen politicus of uw huisarts, uw advocaat of de rechter... De overheid en de ambtenaar die uw leven aan het sturen en bepalen zijn, en waren? U hebt ze allen meegemaakt. En wat denkt u? 

Als zij een spiegel voor zich houden, zouden zij zichzelf herkennen in de onrechtvaardige of de rechtvaardige gezichten die zij zelf in de spiegel zien? En hoe kijkt u naar uw eigen gezicht in dezelfde spiegel? Bent u een rechtvaardig mens? 

Als er ooit geen onrecht was, dan was er ook geen behoefte om het woord rechtvaardigheid in leven te roepen. Anno 2025 zitten wij gevangen in een speelveld tussen deze twee begrippen. Als er ooit geen onrecht was, dan had de mens in onze spiegel het woord "rechtvaardigheid" niet ontwikkeld. Of ben ik nou iets onzinnigs aan het vertellen? 

Hoe dan ook...

Aan elk gevolg is een oorzaak voorafgegaan. Ellende ontstaat omdat zij veroorzaakt is. Soms overrompelt de natuur ons en drijft zij ons tot de wanhoop. In de meeste gevallen zijn wij - wij de medemens - de oorzaak van de vele ellende die onze medemens moet doorstaan. En wat ik eigenlijk met dit verhaal ter discussie wil stellen is dit:  

Wat zegt de spiegel die u nu aankijkt? Bent u een goed of een minder goed mens? Staat uw eigen (materiële) belang boven al het menselijke verdriet dat uw bezigheden en uw betrokkenheid veroorzaken? Wat voor een mens zou u willen zijn als u voor uw geboorte de kans kreeg om uw eigen mensheid te mogen inrichten en creëren? Wilt u überhaupt een mens zijn of een slaaf van al dat geld en al die winsten en al die andere vormen van materiële voorspoed waardoor vele medemensen een eerlijk leven en het recht op rechtvaardigheid wordt ontnomen?

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is het meest rechtvaardig in ons land?