Superman 'te woke'? Hij is precies wie hij altijd bedoeld was te zijn

Zondag is het zover, dan ga ik samen met mijn zoon naar de bioscoop om eindelijk de nieuwe Superman te zien. Wie mij een beetje kent weet dat ik een enorme liefhebber ben van het superhero-genre. Dat gaat terug naar toen ik nog heel klein was en mijn oom een kist vol oude stripboeken bezat, waaronder talloze Baldakijn-strips, de Nederlandse uitgever van DC Comics. Superman en Batman waren favoriet en wanneer ik daar was kon ik uren teruggetrokken in een hoekje zitten om de boekjes van voor naar achteren en weer terug te verslinden. Die liefhebberij is nooit meer weggegaan en hoewel ik tegenwoordig veel minder comics lees, kijk ik nog steeds alles wat er op dat gebied uitkomt, zelfs de tergend slechte series.

Deze week besteedde ook Dagblad van het Noorden (DhvN) aandacht aan de nieuwe Superman-film die een nieuwe DC Universe moet lanceren nadat de vorige poging om het Marvel-succes te evenaren jammerlijk is geflopt. Maar in dat artikel wordt de plank misgeslagen en niet zo’n klein beetje ook. Het is geschreven door Rick de Graaff die schrijver en strip-expert Michael Minneboo citeert. Het stuk bevat een fundamentele misvatting over wat de eerste echte superheld werkelijk vertegenwoordigt. De bewering die de kop haalde dat Superman "stond voor dingen die je van links nu niet meer mag zeggen" toont een bizar gebrek aan begrip van zowel de oorsprong als de kernwaarden van Superman.

De werkelijke geschiedenis van Superman staat haaks op de conservatieve interpretatie in DvhN. Jerry Siegel en Joe Shuster, beiden zonen van joodse immigranten en buitenbeentjes op school, creëerden Superman in 1938 als een direct antwoord op de opkomst van het fascisme in Europa. De held die ze uitvonden was allesbehalve een verdediger van de status quo of ‘de normen en waarden mee van de boerenwerkers in het Amerikaanse binnenland’ - waarvan er velen tegenwoordig met een rood MAGA-petje rondlopen - maar juist een radicale strijder voor sociale verandering.

In zijn allereerste verhalen nam Superman het niet op tegen buitenaardse bedreigingen, maar tegen corrupte zakenmannen, oorlogsprofiteurs en sociale onrechtvaardigheid. Hij redde geen katten uit bomen (hij kon overigens ook nog niet vliegen, wel over flatgebouwen springen), maar ontmaskerde wapenindustriëlen die oorlog aanwakkerden voor winst. Dit was in 1938 zeker niet de "American way".

De nostalgie naar een Superman die "truth, justice en de American way" vertegenwoordigde, mist sowieso een cruciale historisch context. Deze slogan werd pas in de jaren vijftig aan de man van staal toegevoegd. Dat gebeurde tijdens de Koude Oorlog, toen conservatieven probeerden Superman te kapen voor hun eigen politieke agenda. De oorspronkelijke Superman stond voor "truth, justice and tolerance", wat een veel radicalere boodschap is.

Een citaat van Minneboo:

“Tegenwoordig heeft Hollywood de neiging om allerlei wereldproblematiek op te nemen in films als die van Superman. Het mag van mij best raakvlakken hebben, maar de thematiek is me veel te serieus en te politiek geworden. Sommige mensen noemen het te woke, ook omdat tegenwoordig ook alle huidskleuren en achtergronden in die films moeten zitten. Ik ga naar zo’n film voor Superman, niet om de les gelezen te worden door een studio of regisseur.”

Wanneer moderne Superman-verhalen, en overigens ook andere helden uit zowel de DC- als Marvel-studio’s, diversiteit omarmen en wereldproblematiek opnemen, keren ze feitelijk terug naar de oorspronkelijke visie van Siegel en Shuster. Een terugkeer naar de progressieve wortels van het personage.

De klacht dat Superman "te politiek" is geworden, suggereert dat er ooit een tijd was waarin superheldenverhalen politiek neutraal waren. Dat is een hardnekkige illusie. Superman was vanaf dag één politiek: hij vocht zoals gezegd niet tegen planeetverslindende aliens, maar tegen machtsmisbruik, tegen sociale ongelijkheid en tegen onderdrukking. Het enige verschil met de strips uit de begintijd is dat we nu meer diversiteit zien in wie er wordt onderdrukt en wie er wordt gered. De bewering dat moderne Superman-films mensen "de les lezen" is lachwekkend. Elk Superman-verhaal staat bol van morele lessen, dat is het hele punt van het personage, stupid!

De verzuchting over "alle huidskleuren en achtergronden" in moderne superheldenfilms geeft eveneens blijk van een op zijn zachtst gezegd verontrustend wereldbeeld. Het hele verhaal van Superman is letterlijk dat van een immigrant die zijn hele wereld achter heeft moeten laten en die een nieuw thuis vindt en het op zich neemt die samenleving te beschermen.

Bovendien wordt gemakzuchtig vergeten dat die uitgedragen diversiteit niet alleen moreel juist is, maar daarnaast ook commercieel succesvol. Films als Black Panther en Wonder Woman hebben bewezen dat verhalen over ondervertegenwoordigde groepen niet alleen broodnodig én artistiek waardevol zijn, maar ook regelrechte kassuccessen.

De werkelijke reden dat Superman tijdloos is, zoals terecht wordt opgemerkt, is niet omdat hij een of ander verwrongen nostalgisch beeld van het verleden belichaamt. Het is juist zijn kernboodschap dat macht gebruikt moet worden om de zwakkeren te beschermen universeel is en helaas eeuwig relevant blijft. Juist in een tijd van groeiende ongelijkheid en heftige polarisatie is deze boodschap van hoop en strijd voor sociale rechtvaardigheid harder nodig dan ooit.

Het terugbrengen van Superman naar zijn progressieve wortels is allesbehalve verraad aan het personage, maar juist een eerbetoon aan zijn oorsprong. Een Superman die opkomt voor alle mensen, ongeacht hun achtergrond, is niet "te woke", maar precies wie hij altijd bedoeld was te zijn.