Tachtig jaar na Anne Frank

Een jongetje op blote voeten, met zijn zusje op zijn rug.

Voor 1940 leidde Anne Frank in Amsterdam een relatief normaal en gelukkig leven. Ze ging naar school, had vriendinnen, hield van toneel en schreef al graag verhalen. In haar dagboek schrijft ze later hoe ze terugverlangde naar dat vrije, onbekommerde leven waarin ze naar buiten kon, fietsen, en naar de bioscoop gaan; Het universele verlangen van een kind om vrij te zijn en buiten te spelen.

Zij hoefde zich geen zorgen te maken over eten en drinken, gezinsleden, buren en vrienden die bijna dagelijks worden weggevoerd en vermoord. Zomaar, uit het niets. Omdat een bepaalde groep vond dat dit kon. Vooral ook omdat de mensheid zijn stem niet genoeg liet horen. Misschien juist om die reden.

Uiteraard waren er mensen die niet wilden geloven dat deportatie gelijkstond aan massamoord. Sommigen hielden zichzelf voor dat de opgepakte mensen gewoon “ergens anders gingen werken”. Misschien was het gewenning en werd het langzaam ‘normaal’. Een ander deel van de bevolking deelde (openlijk of stilzwijgend) de antisemitische ideeën van de nazi’s. In getuigenissen van processen na de oorlog gaven sommigen toe: “Ik vond dat ze toch geen plaats hadden hier.” Maar de meesten durfden niet af te wijken van de groep. Als iedereen zweeg of meewerkte, voelde het gevaarlijk of juist zinloos om in te grijpen. Iedereen deed mee of keek weg, je dacht: wat kan ik ertegen doen.

Circa 80 jaar na het overlijden van Anne Frank lees ik vandaag de nieuwsberichten: ‘’De Verenigde Staten hebben in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (opnieuw) een oproep voor een wapenstilstand tegengehouden.’’ ,’’Na lang aarzelen gaat de Europese Commissie nu zelf voorstellen op tafel zetten om druk uit te oefenen op Israël.’’

Het is natuurlijk maar de vraag of Israël gevoelig is voor enig politieke druk en überhaupt of er ook iets terechtkomt van welke voorgestelde maatregel dan ook. En zo ja hoeveel dode onschuldigen wij dan verder zijn. Een VN-commissie die geweld onderzoekt roept immers al tijden dat Israël zich in de Gazastrook schuldig maakt aan genocide. De VN-voedselwaakhond IPC stelt vast dat er hongersnood is in Gaza. Dat is als minstens 20 procent van de bevolking geen toegang heeft tot eten, een op de drie kinderen aan acute ondervoeding lijdt en er per dag twee mensen op de 10.000 doodgaan door honger. Ook zijn er bijvoorbeeld 247 journalisten in de afgelopen tijd vermoord. Een intern databestand van het Israëlische leger geeft aan dat meer dan 80 procent van de doden in de Gazastrook sinds 7 oktober 2023 burgers waren. 

Ach ja, het zijn maar cijfers. Gebeurt er verder iets?

Het dagboek van Anne Frank was een manier om gevoelens van angst, hoop en frustratie te verwerken. Ze wilde dat mensen later zouden weten wat ze had meegemaakt. Sommige mensen in Gaza houden dagboeken bij, vloggen of delen verhalen via sociale media. Hun woorden en beelden bereiken de wereld, net zoals Anne ooit hoopte. Zwijgen of wegkijken is geen optie meer voor degenen die de beelden hebben gezien.

Zo zag ik vandaag op social media een jongetje haastend ergens naartoe gaan op blote voeten. Hij leek niet ouder dan mijn eigen zoon. Hij had zijn zusje op zijn rug, die gevoelloos leek te kijken. Ik weet niet of dat kwam door de honger of door het geschreeuw en gehuil van haar broer. Geen idee hoe lang zij al onderweg waren, en hoe lang zij nog moesten. Hoe lang houd je het eigenlijk vol met een kind op je rug, als je zelf ook nog maar een kind bent? Misschien renden ze weg om in veiligheid te komen van de bombardementen maar misschien was het om een stukje brood en een emmertje schoon water na weet ik veel hoeveel dagen honger en dorst. Ik kon niet zeggen of de ouders nog leefden, wat ze hadden meegemaakt de afgelopen tijd en hoe het nu met ze gaat. Geen naam. Geen verhaal. Niets! Een jochie van tien, elf jaar oud op blote voeten.. Huilend.. Met zijn zusje op zijn rug.