Tata Morgana: de ‘hardwerkende Nederlander’ betaalt dubbel

Door: Antoinette Verbrugge en Jildert Huitema

De (hoofd)redactie van Trouw heeft zich in haar commentaar van 23 juli (‘Geen akkoord met Tata zonder gezondheidseisen’) laten verblinden door twee zwaar belobbyde frames die het kabinet erin probeert te beitelen: de economische noodzaak en de geopolitieke onzekerheden zouden de wankele en zeer kostbare plannen van Tata Steel rechtvaardigen.

Wat wordt er in het commentaar bedoeld met ‘terecht’ een miljardenbedrijf uit India miljardensubsidie toekennen voor vergroeningsplannen? Dat bewuste plan brengt de klimaatdoelen van 2030 immers geenszins binnen handbereik! De realiteit is dat 60% van de staalproductie in IJmuiden tot 2045 (of langer) uit de huidige, zwaar vervuilende fabrieken zal komen. Als het minister Hermans en de beleidsmakers menens is met de klimaatdoelen, dan zou men moeten pleiten voor andere scenario’s. Tata zal de komende jaren hoe dan ook een transformatie ondergaan, waarbij de vraag niet is óf er verandering komt, maar in welke vorm en met welke snelheid. Er zijn verschillende andere, wél haalbare, realistische en betaalbare scenario’s voor handen, waarbij de gezondheid ook nog eens bovenaan staat. Dat weet de minister. Scenario’s variërend van staal maken met halffabricaten van elders tot een nieuwe woonwijk aan zee bouwen. Deze scenario’s brengen de klimaatdoelen voor 2030 wel ‘binnen handbereik’ en ook binnen afzienbare tijd tot realisatie.

Afscheid nemen van Tata is afscheid nemen van 8 tot 9 procent van álle CO2-uitstoot in ons land, van de grootste stikstofdepositie veroorzaakt door de industrie, van miljarden liters (!) waterverbruik en -vervuiling van fijnstof en PAK – de giftige cocktail die de fabriek elke dag over bevolking en natuur uitstort.

En dan het geopolitieke frame: dat is vals en op de keper beschouwd misleidend. In IJmuiden wordt geen staal geproduceerd voor kogels, noch voor tanks, maar voor auto's en blikjes. Alsof we zonder deze fabriek geen staal meer kunnen importeren voor deze doeleinden. Er is genoeg staal in Europa; waarom zouden we ons blindstaren op een Tata Morgana en al dat belastinggeld, wat voor andere belangrijker zaken nodig is, wegkieperen in een bodemloze put. En: niet vergeten dat Tata tal van rechtszaken aan de broek heeft hangen en dat is niet omdat het zo’n welwillend en betrouwbaar bedrijf is.

De ambitie om de meest vervuilende fabriek van ons land te verduurzamen heeft in India, waar het moederbedrijf van de IJmuidense staalfabriek kantoor houdt, al jarenlang geen prioriteit. De staalfabriek aan de Noordzee draaide lange tijd met marginale winst en lijdt nu al geruime tijd verlies. Voor India is de lekkende, noem het maar, oude meuk in de IJmond alleen nog interessant als onze overheid zo'n drie miljard euro op tafel legt. En dat is nog maar het begin. De overheid zal daarna jaarlijks moeten blijven bijleggen, experts hebben het over pakweg 7 miljard en daar is het schadelijke LNG-gas, waar Tata tot Sint Juttemis op gaat draaien, niet eens bijgeteld. Kortom: Tata aan het infuus en Nederlandse belastingbetaler draait op voor de kosten – ook die van de gezondheidsschade. Tata-staal wordt zo duur als edelmetaal en kan alleen door chronische staatssteun 'interessant' blijven voor de markt.

De meest verontrustende kwestie, wel genoemd in het Trouw-commentaar, maar men ging daarbij helaas uit van het wankele Tata-plan, is de gezondheidsschade. De zogenaamde Milieu Effect Rapportage (MER) die Tata Steel indiende, vermindert fijnstof, PAK en lawaai volstrekt onvoldoende. Voor een groeiende groep omwonenden, gesteund door tal van organisaties, is dit onacceptabel. Al jarenlang marchanderen overheid – lokaal, provinciaal én landelijk – en het bestuur van Tata met de gezondheid van mensen, ook kinderen. Dat moet klaar zijn. Gezondheid hoort op 1: in de IJmond en in de rest van Nederland.