Tech bro’s laten zien hoe belangrijk een hoge erfbelasting is

Toen ik aan deze opinie begon, wilde ik het vooral hebben over erfbelasting. Dat is echter geen sexy thema op het moment, dus ging ik wat verder nadenken. De opkomst van de ‘tech bros’ als rijkste mannen ter wereld; Elon Musk, Mark Zuckerberg, Tim Cook, etc., is een veel aantrekkelijker onderwerp en het raakt elkaar wel een beetje. 

In de oudheid werden koningen, de zogenaamde leiders van de volksstammen, gekroond na een overweldigende overwinning op het slagveld. De eerste koningen waren generaals, aanvoerders en militaire leiders met gezag. Toen die mannen ouder werden, bedachten ze iets heel slims, namelijk het erfrecht: de erfgenaam van de koning zou bij het overlijden van zijn vader niet alleen al het geld en bezit erven, maar ook automatisch de nieuwe koning worden. Eeuwenlang hebben we dit de normaalste zaak van de wereld gevonden en ook de kerk (of wat voor religieuze instantie dan ook) werkte daar graag aan mee: het recht om te regeren was zogenaamd uit de hand van God gegeven. 

Ten tijde van de Amerikaanse en de Franse Revolutie stonden er een paar slimme mensen op die deze automatische overdracht van de macht en middelen helemaal niet zo normaal vonden en daar vraagtekens bij zetten. In werkelijkheid speelde er veel meer, maar de groeiende ongelijkheid was wel degelijk een grote factor in het voor elkaar spelen van deze revoluties. Na de Franse Revolutie schrokken de overgebleven koningshuizen van Europa zo erg dat ze op eigen initiatief een vorm van volksvertegenwoordiging hebben uitgevonden; alles om maar in luxe te kunnen blijven leven. De staat, met alle gebreken in de nieuwe vorm van dien, trok de macht naar zich toe en daarmee was de burger aan zet. 

Na een paar naweeën in de vorm van Napoleon en het Duitse keizerrijk, was een volksvertegenwoordiging van burgers als hoogste macht in Europa de normaalste zaak van de wereld. Er werd een einde gemaakt aan de dynastie van Bourbon (Frankrijk), en de macht van andere koninklijke families werd sterk ingeperkt. In Nederland kennen we bijvoorbeeld Thorbecke als de grondlegger van de ‘constitutionele monarchie,’ waar weliswaar de koning weinig tot geen macht heeft, maar het bestaan van een koninklijke familie wel in de grondwet is opgenomen. Zo hebben deze machthebbers hun luxe leventje in ieder geval weten te cementeren tot in het verre nageslacht. 

Wat heeft dit nu allemaal te maken met de opkomst van tech bro’s, en hoe speelt erfbelasting daar een rol in, hoor ik de lezer denken. Dat heeft alles te maken met de parallellen die er zijn met de huidige maatschappij, die niet militaristisch is ingericht, maar economisch. Met de komst van het internet is er een publieke ruimte bijgekomen. In de eerste jaren ontwikkelden zich onschuldige forumachtige websites als Tweakers voor techies en bijvoorbeeld CU2 voor een breed Nederlands publiek, kort daarop gevolgd door Hyves. Die konden het hoofd echter niet boven water houden toen het internet steeds belangrijker werd en de kosten voor serverruimte uit de pan stegen. Facebook en Myspace konden dat echter wel, door het gebruik van advertenties en premiumdiensten. Op andere gebieden konden bijvoorbeeld Google en Amazon jarenlang hun gang gaan in deze publieke ruimte die tot vooralsnog weinig tot niet gereguleerd werd.    

De tech bro’s zijn de koningen van vandaag, in een nieuw jasje gegoten. Er waren geen militaire overwinningen nodig om stukjes van het internet te monopoliseren, zoals Meta/Zuckerberg heeft gedaan met sociale netwerken, Google/Pichai met zoekmachines, Amazon/Bezos met online winkelen, of PayPal/Musk met betaalplatformen, om nog maar niets te zeggen over cryptocurrency. Deze ‘koningen’ hebben de oorlog voor de publieke ruimte die het internet heet, gewonnen. Waar er nu eindelijk wet- en regelgeving wordt ontwikkeld om die monopolies een beetje tegen te gaan, ziet de grootste machthebber in de vrije wereld dit als een kans om zijn imperium en daarmee zijn dynastie te verzilveren:

Trump is ‘thick as thieves’ met de tech-miljardairs omdat hij ziet dat er in de publieke ruimte weliswaar wet- en regelgeving is om ‘Keizer Trump’ van de troon te houden, op het internet bestaat die niet, of is die heel makkelijk onderuit te halen. 

Net als in de geschiedenis vóór de Amerikaanse en de Franse Revolutie is de hoeveelheid vermogen geconcentreerd bij een klein gedeelte van de mensheid. Die klasse wil graag haar welvaart en hun macht behouden, maar bovenal willen ze hun luxe leventje kunnen leiden zonder al te veel bemoeienis van buitenaf. Ze willen dat hun kinderen het imperium over kunnen nemen of tenminste dat hun kinderen geen dag in hun leven meer hoeven te werken; dat ze van vaders rijkdom kunnen rondkomen. 

Laten we ze dat geven, maar niets meer dan dat. Een erfbelasting van honderd procent vanaf een bepaalde vermogensgrens betekent dat een dynastie zoals die van Bourbon in Frankrijk, nooit meer voor kan komen: welvaart boven een bepaald niveau wordt niet meer geërfd, maar verdeeld onder de samenleving om diensten te betalen die harder nodig zijn dan de megajachten van de tech bro’s: brandweer, politie, zorg, onderwijs en ga zo maar door. De laatste jaren kan je geen krant openslaan zonder dat erin staat dat de zoveelste miljardair weer recordwinsten binnen heeft gesleept voor zijn bedrijf, allemaal ten goede van hemzelf. Ons minimumloon wordt echter alleen gecompenseerd naarmate de inflatie stijgt en is daarbuiten al dertig jaar hetzelfde. 

Een erfbelasting van honderd procent op vermogens boven de veertig miljoen stelt nazaten garant van een luxe leventje met desgewenst exorbitante overvloed, maar het is ook niet genoeg om automatisch over te gaan tot een dynastie: als een nazaat ook voor zijn nageslacht wil zorgen, zullen ze aan de slag moeten en even hard moeten werken als hun vaders. Alles boven de veertig miljoen, daar kunnen samenlevingen een boel leuke dingen mee doen. In Nederland is zo’n vier procent van alle inwoners miljonair, die volgens de Volkskrant in 2022 een derde van al het vermogen bezitten. Met (jaarlijks) vier miljard euro kunnen we in heel Nederland het openbaar vervoer gratis maken. Met acht miljard euro kunnen we ruim twee miljoen woningen voorzien van gratis zonnepanelen. 

Natuurlijk zijn we er nog lang niet met alleen erfbelasting; andere landen moeten Nederland volgen als we dit willen uitrollen, anders verhuizen de rijke stinkers gewoon naar Monaco of naar Luxemburg. Het is een begin dat schreeuwt om verdere maatregelen: een oprotboete voor miljardairs die hun vermogen uit Nederland willen verplaatsen, een maximum op het inkomen uit vermogen en andere maatregelen die in talloze andere opinies worden vertolkt. Erfbelasting boven een bepaald vermogen is echter een maatregel die potentieel kan rekenen op een brede politieke meerderheid, dus ik zeg: doen!