Theater in het crematorium

Onlangs woonde ik een uitvaartplechtigheid bij in het crematorium van Haringhuizen. Je zou verwachten dat Haringhuizen qua ligging bij de gemeente Schagen hoort, maar het valt onder Hollands Kroon. Maar dat even terzijde.

Wat me meteen opviel, was de muziek. Niet de muziek van de overledene zelf – wat ik had verwacht – maar een keuze uit het populaire uitvaartrepertoire van deze tijd. In plaats van nummers van Buddy Holly, Roy Orbison of The Cats, klonk Mag ik dan bij jou van Claudia de Breij. Een lied dat inmiddels het grijsgedraaide Waarheen, waarvoor van Mieke Telkamp lijkt te hebben verdrongen als uitvaartklassieker.

Toch had de overledene een ander muzikale voorkeur. Buddy Holly’s That’ll be the day of Roy Orbisons In dreams zouden veel beter hebben gepast. Maar kennelijk had hij niet opgeschreven wat hij wilde laten horen tijdens zijn afscheid. Hij was niet van plan om dood te gaan. Die kwam onverwachts. De muziekkeuze leek dan ook vooral die van de nabestaanden. Troostend, maar niet aansluitend bij wie hij was.

Tussen de muziek door werden er toespraken gehouden door familieleden. Eén van hen liet zijn rede voorlezen door de uitvaartbegeleidster. Een ander las zijn eigen stukje voor. Tot mijn grote verbazing klonk er na ieder toespraakje applaus. Niet van iedereen, maar een klein deel van het publiek klapte alsof ze een theateroptreden bijwoonden. Ook twee andere sprekers kregen, zij het bescheidener, applaus.

Ik had dat nog niet eerder meegemaakt en vond het eigenlijk ongepast. Zo’n plechtigheid is toch geen theatervoorstelling? Door te applaudisseren leek de aandacht verschoven van de overledene naar de prestatie van de spreker. Ik klapte dan ook niet mee. Natuurlijk, afscheid nemen is in zekere zin theatraal – het heeft een dramatisch karakter – maar toch voelde het applaus ongemakkelijk.

Ik herinner me nog dat Pim Fortuyn een luid applaus kreeg toen zijn kist langs de menigte werd gedragen. Ook de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17 werden met applaus geëerd. Maar dat was een collectief eerbetoon aan de overledenen zelf, niet aan een spreker.

Ik vroeg me af: is het tegenwoordig normaal om tijdens een uitvaart te klappen voor een spreker? Het lijkt steeds vaker te gebeuren. ‘Het is een uiting van het vieren van het leven,’ las ik ergens. Misschien zit daar iets in. Waarom zou een uitvaart altijd somber en ingetogen moeten zijn? Je zou zelfs kunnen overwegen om juist vrolijke muziek te laten draaien, de aanwezigen aan te moedigen een dansje te doen, of zelfs in polonaise door de zaal te lopen op de klanken van André van Duins Hallo allemaal, wat fijn dat je er bent.

Misschien is dat wel het idee: vier het leven nu het nog kan. Want dood gaan we allemaal. Het leven is een feest, zeggen ze, maar je moet wel zelf de slingers ophangen. En wie weet… misschien ook in het crematorium…