Toepassing van AI holt de sociale zekerheid uit, tijd om kapitaal te gaan belasten

Een recent onderzoek van Allianz Trade schetst een onheilspellend beeld. Binnen vijf jaar zouden de taken van 60 procent van de banen van hoger opgeleiden in Nederland geheel of deels kunnen worden overgenomen door Agentic Artificial Intelligence (Agentic AI). Kunstmatige intelligentie die gehele of deeltaken van werknemers kan overnemen.

Dat is niet alleen een positieve ontwikkeling voor de productiviteit in onze economie maar ook een negatieve, omdat de bestaanszekerheid van een groot deel van de beroepsbevolking hiermee op het spel staat. Omdat de kern van het probleem niet alleen technologisch, maar vooral fiscaal en politiek is.

Al decennialang is arbeid de melkkoe van de schatkist. Loonbelasting en sociale premies vormen de basis van onze collectieve voorzieningen: zorg, onderwijs, infrastructuur. Maar als arbeid in economische betekenis krimpt door automatisering, flexibilisering en nu door AI – brokkelt ook die fiscale basis af.

Tegelijkertijd zien we dat kapitaal steeds minder wordt aangeslagen. Vermogens groeien sneller dan inkomens, en de belastingdruk op vermogen is structureel lager dan op loon. Terwijl werkenden tot de laatste cent loonheffing betalen, kunnen grote bedrijven en vermogenden via constructies en ontwijkroutes hun bijdrage aan het schip van Staat legaal minimaliseren.

AI maakt deze scheefgroei nog groter. De winsten van AI vloeien vooral naar bedrijven die in staat zijn fors te investeren in technologie. De aandeelhouders, investeerders en ondernemers die al kapitaal hebben, profiteren. De werkenden daarentegen riskeren lagere inkomens, verlies van taken of onzeker werk.

Het is tijd om het taboe te doorbreken: kapitaal moet meer gaan bijdragen op een wijze die hout snijdt. Zoals een eerlijke vermogensbelasting op werkelijk rendement. Zodat vermogen naar draagkracht bijdraagt. Effectievere winstbelastingen voor multinationals en tech bedrijven die AI-winsten boeken. Ook via internationale afspraken.

Een significante lastenverschuiving van arbeid naar kapitaal is nodig. Werk moet lonend blijven en vermogen mag niet langer de dans ontspringen. AI is geen natuurkracht die ons overkomt. Het is een door mensen ontwikkelde technologie die enorme welvaart kan creëren. De vraag is wie profiteert, en wie betaalt? Als we nu in onze gepolariseerde samenleving geen wezenlijke koerswijziging inzetten, dreigen we in een samenleving te belanden waarin arbeid steeds minder zekerheid biedt, de ongelijkheid groeit, en de overheid financieel uitgehold raakt.

Juist nu, in dit technologische kantelpunt, ontkomt de politiek in 2025 niet aan het bekennen van kleur.