Trump en de ondergang van de Westerse beschaving

Trump is in de jongste Westerse geschiedenis een alleenheerser die zich aan het begin van de 21e eeuw almachtig waant en meent te beslissen over oorlog en vrede. In zijn land, dat zich in een neergaande lijn ontwikkelt, weet hij zich niet gehinderd door wet en rechter. In het geval hij in de wereld niet direct resultaten boekt, verliest hij zijn aandacht en trekt hij zich terug om zijn eigen, private imperium te besturen. Naast leider van een almachtig land is hij ook de almachtige in onroerend goed en heeft hij 's nachts visioenen hoe in verre, verwoeste gebieden via etnische zuivering én deals prachtige resorts kunnen worden gebouwd.

Trump duldt als alleenheerser geen tegenmacht. Universiteiten zijn in deze moderne tijd onafhankelijke bastions van kennis en opinie. Zij vormen in zijn gedachte een bedreiging bij de uitvoering van zijn streven om de wereld naar zijn heerschappij vorm te geven. Universiteiten zijn in hun bestaan afhankelijk van zijn geld. En dat realiseren deze instituten zich terdege en voegen zich wat onderwijs en onderzoek betreft naar zijn decreten. Uit de programma’s worden begrippen als gender, emancipatie en inclusiviteit geschrapt.

Grote advocatenkantoren zijn deel van het kapitalistische systeem in het land van de grote leider. Contracten met het imperium garanderen winst en voortbestaan. Deze kantoren vormen zich steeds meer naar zijn beeld en snijden alle ongewenste aanklachten, gedragingen en uitlatingen rigoureus weg. Bestuurders van culturele instellingen en adviesorganen wanen zich tot voor kort onaantastbaar totdat zij te horen krijgen dat hun ontslag met tergwerkende kracht is ingegaan.

Onafhankelijke waarnemers van buiten verbazen zich erover dat deze autoritaire machtsuitoefening geen tegenbeweging op gang heeft gebracht. Dat de elites van het land zich afzijdig houden wanneer ze al niet openlijk steun aan het nieuwe bewind betuigen. Er zijn wel dwarse geluiden hoorbaar, van moedige gouveneurs, kunstenaars en journalisten. Maar na korte tijd verdwijnen zij geluidloos of worden ontheven van hun functies en taken door hogere lagen die de alleenheerser gedwongen zijn te aanbidden.

Voor de volledigheid: er zijn extreme, gewapende horden die zich een land dromen waar de macht van deze leider eeuwigdurend moet zijn. Dat AI-technologie alle eindigheid heeft overwonnen en er geen eindoordeel meer zal zijn. De leider heeft enkelen van hen vrijgelaten ook al hebben zij eerder het Capitool – met zijn instemming - gewelddadig willen veroveren.

Deze recente Westerse geschiedenis roept ook indringende vragen op. Bij leiders van wereldmachten die uitgedaagd worden om deals te sluiten waarin zijn macht bevestigd wordt. Gaat zo’n leider niet akkoord dan volgt de afkondiging van een handelsoorlog en dwingt de alleenheerser minder machtige landen hem te volgen. Bij politici die in het verleden de belangen van hun land verbonden hebben met de macht van dat grote land en nu de angst hebben aan de kant geschoven te worden. En zich als reactie verlagen tot onderdanigheid en wapendeals met miljarden dollars als tegenprestatie. Ze maken zelfs een koninklijk bed op om de alleenheerser een goddelijke nachtrust te bezorgen.

Geschiedenis? Uitdrukkingen over geschiedenis zijn als clichés maar daarom niet minder waar. De geschiedenis herhaalt zich: Stalin, Hitler, meedogenloos en duizenden slachtoffers nalatend. De wereld bleef aanvankelijk stil. Aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan: niet het heil en het goede van de mensheid voor ogen hebbend maar puur het eigen belang met bijbehorende, discriminerende slogans. Maar ook leren van de geschiedenis: begrip krijgen van het onderscheid tussen goed en kwaad, weten wat gaande is en de juiste keuzes met elkaar maken richting een humane, veilige en duurzame wereld.

Geopolitiek? Ook geopolitiek is geschiedenis, plus: het hier & nu én hoe landen met elkaar de toekomst tegemoet treden. Of niet met elkaar maar verder gaan ten koste van de ander de eigen belangen veiligstellen en de internationale rechtsorde geweld aan doen.

Machtige imperia hebben elk hun einde gekend. Door interne wanorde of door opstandige groepen die in de periferie ontstaan. Door natuurlijke oorzaken of door oorlog. Of door een combinatie van factoren. De Trump-fluisteraars vrezen deze combinatie en zijn zich bewust van zijn overrompelende impulsiviteit en onvoorspelbaarheid.

In Nederland: je leeft in je eigen buurt, je hebt een nationaliteit – misschien gevlucht? - en bent ook Europeaan. Dient een nieuw democratisch wereldburgerschap zich aan, voorbij het Westen als lege huls?

Met elkaar kunnen we grenzen verleggen en geschiedenis maken van dialoog én actie.