Trump heft sancties tegen Syrië op en opent nieuw hoofdstuk in het Midden-Oosten

Tijdens een verrassende aankondiging op 13 mei in Riyad maakte de Amerikaanse president Donald Trump bekend dat de sancties tegen Syrië worden opgeheven. Een dag later volgde een opmerkelijke ontmoeting met de Syrische president Shar’. Hoewel Trump weinig details gaf, benadrukte hij zijn inzet voor de wederopbouw en economische heropleving van Syrië.

Strategische verschuiving in Washington
De beslissing markeert niet alleen een belangrijk buitenlands beleidspunt, maar ook het einde van een langdurige verdeeldheid binnen de Amerikaanse regering. Deze beleidswijziging herschikt de machtsverhoudingen in het Midden-Oosten, met directe gevolgen voor de relaties tussen de VS, Israël, Turkije en Europa. Iran – dat hoopte Syrië in te zetten als spil in zijn “sjiitische halve maan” – ziet hiermee een belangrijk onderdeel van zijn regionale strategie instorten.

Internationale reacties en Iraanse terugslag
De nieuwe Amerikaanse koers brengt ook een bredere internationale consensus op gang. Israël, dat lang een harde lijn hanteerde tegen Damascus, raakt door die houding geïsoleerder, al lijkt er een opening richting Turkije te ontstaan. De VS zet tegelijkertijd in op hervormingen in Syrië, inclusief mensenrechten, een inclusieve regering en een herstructurering van de veiligheidsdiensten. Trump drong er bij Shar’ ook op aan zich aan te sluiten bij de Abraham-akkoorden en Israël te erkennen.

Gemengde Syrische reactie
Damascus reageert voorzichtig op de Amerikaanse eisen. Sommige hervormingen zijn opgestart, maar andere stuiten op diplomatieke en veiligheidskundige bezwaren. Zo blijven kwesties als buitenlandse militaire aanwezigheid en Amerikaanse militaire bevoegdheden gevoelig. Hoewel Shar’ voorlopig afziet van deelname aan de Abraham-akkoorden, toont hij wel interesse in hervatting van de wapenstilstand met Israël uit 1974.

Spanning onder de oppervlakte
Ondanks diplomatieke toenadering blijven er zorgen binnen de Amerikaanse regering. De rol van invloedrijke groeperingen zoals Hayat Tahrir al-Sham roept vragen op, evenals de vraag wie uiteindelijk de meeste invloed zal krijgen op het nieuwe Syrië: Turkije, Saoedi-Arabië of de VS?

Israël, Rusland en het Congres: de externe spelers
Israël blijft invloed uitoefenen in het zuiden van Syrië, met name via de Druzische gemeenschap. Rusland, dat zijn militaire bases in Latakia wil behouden, blijft eveneens een sleutelspeler. Ondanks gespannen betrekkingen met de nieuwe Syrische leiding, worden er pragmatische gesprekken gevoerd. Noch Ankara, noch Tel Aviv lijkt Moskou uit Syrië te willen verdringen, vanwege gedeelde belangen.

Wederopbouw en juridische hindernissen
De sanctieopheffing biedt Syrië uitzicht op herstel, na veertien jaar oorlog en meer dan $400 miljard aan schade. Toch vormt de Caesar Act, met zijn juridische beperkingen voor investeerders, een serieus obstakel. Tijdelijke vrijstellingen van het Witte Huis bieden wel wat ademruimte, maar geen structurele oplossing.

Conclusie: een nieuwe toekomst voor het Midden-Oosten?
Met de terugslag voor Iran, de neergang van IS en de aangekondigde afbouw van de Koerdische PKK, lijkt Syrië op een kruispunt te staan. Als de huidige koers wordt doorgezet, zou dit wel eens het begin kunnen zijn van een nieuw, stabieler Midden-Oosten. De komende maanden zullen uitwijzen of deze diplomatieke doorbraak standhoudt.