Twee minuten stilte is niet genoeg

Gedurende de “stille actie” hielden Nederlandse zorgverleners afgelopen week twee minuten stilte voor hun collega’s in Gaza. Een zwijgende estafette langs ziekenhuizen in Leiden, Amsterdam, Utrecht en Rotterdam. De bijeenkomsten waren ingetogen en expliciet apolitiek. Maar sympathiek gebaar of niet, deze stilte schiet tekort.

De systematische vernietiging van de gezondheidszorg in Gaza is het hart van een bredere strategie, die het Internationaal Gerechtshof aanduidt als een “plausibele genocide”. Wanneer een bezettende macht een volk probeert uit te wissen, is zorg verlenen een daad van verzet. Palestijnse zorgverleners blijven hun eed trouw, zelfs ten koste van hun leven.

Stilte is geen solidariteit
Echte solidariteit vereist meer dan stilte, zeker als ziekenhuizen worden gebombardeerd, patiënten uit bed worden gesleurd en zorgverleners worden gemarteld en vermoord. In de afgelopen negentien maanden zijn meer dan 1400 zorgverleners in Gaza gedood; honderden worden zonder proces vastgehouden. Elk ziekenhuis in Gaza is inmiddels verwoest of tijdelijk buiten werking geweest; 20 van de 36 ziekenhuizen zijn met beperkte middelen heropgebouwd door dappere zorgverleners.

Palestijnse burgers wonende in de illegaal bezette gebieden wordt al decennialang structureel het recht op zorg ontzegd. Dit wordt bevestigd door onder andere The Lancet en de jaarlijkse rapportages van de WHO. Al ruim voor oktober 2023 werden ziekenhuizen, klinieken en vitale infrastructuur herhaaldelijk verwoest tijdens militaire aanvallen, terwijl Israëlische beperkingen op de invoer van medische goederen en bewegingsvrijheid de toegang tot zorg systematisch belemmerden. Extreme armoede en werkloosheid door de blokkade versterketn de gezondheidscrisis nog verder. Momenteel breekt de zorg in Gaza door aanhoudende bombardementen, militair geweld en opgelegde honger. Gezondheid is politiek en wordt onmogelijk gemaakt onder bezetting en genocide. Wie beweert voor het recht op zorg te staan, maar het vraagstuk depolitiseert, weigert op te komen voor hen die voor het recht op zorg sterven.

Medeplichtigheid van Nederlandse medische instellingen
De Nederlandse academische ziekenhuizen waar de stille herdenkingen plaatsvonden, blijven samenwerken met instellingen die actief bijdragen aan geweld tegen Palestijnse zorgverleners. Dat is geen neutraliteit; het is medeplichtigheid.

Israëlische universiteiten zoals het Weizmann Instituut, de Ben-Gurion Universiteit, de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem,  de Universiteit van Tel Aviv en vele anderen zijn nauw verbonden met het militair-industriële complex. Ze ontwikkelen surveillance- en wapentechnologieën, waaronder AI die wordt gebruikt om doelen in Gaza te selecteren, vaak ook zorgverleners en journalisten. Ze leiden studenten op voor elite-eenheden die medische infrastructuur aanvallen. Hier werken Nederlandse medische universiteiten mee samen. Dat moet stoppen.

Luister naar degenen om wie het gaat
Solidariteit betekent niet spreken vóór anderen, maar opstaan achter hen. In het Westen denken we vaak foutief dat wij weten wat het beste is. Dekoloniale denkers als Angela Davis en Audre Lorde leren ons echter dat solidariteit betekent: vertrouwen hebben in de oplossingen van onderdrukte gemeenschappen, degenen om wie het gaat.

In 2005 riepen 174 Palestijnse maatschappelijke organisaties de BDS-beweging in het leven. Hun eisen zijn helder: een einde aan de bezetting, het recht op zelfbeschikking en het recht op terugkeer. Deze rechten zijn universeel, maar gelden niet voor de Palestijnen.

Palestijnse academici vragen sinds 2004 om een institutionele boycot van medeplichtige Israëlische instellingen. Als de wereld toen had geluisterd, hoeveel levens hadden we dan kunnen redden?

Vandaag vragen Palestijnse zorgorganisaties om directe hulp én structurele betrokkenheid bij het herstel van hun gezondheidszorg. Geloven in de toekomst van Palestijnse zorg betekent geloven in het voortbestaan van Palestina, en in de kracht van hun leiderschap en kennis.

Van stilte naar actie
Wie werkelijk solidair is, moet handelen. De Palestijnen vragen ons om concrete, structurele actie. Om individuele en institutionele moed. Laat je inspireren door de kracht van zorgverleners als dr. Amira al-Alsooli, die onder vuur haar patiënt redde, of dr. Abu Safiya, die zijn ziekenhuis niet verliet ondanks persoonlijk verlies en evacuatiebevelen. Durf zoals hen op te staan voor wat nodig is. Welk privilege je ook riskeert, het weegt niet op tegen wat zij dagelijks doorstaan.

Iedereen die afgelopen dagen stilstond voor de zorgverleners van Gaza, vraag ik: houd je verdriet en liefde vast, geef er ruimte aan, laat het je moed voeden. Houd het echter niet bij stilte. Ik nodig je uit: zet je in voor recht op zorg en draag bij aan sociale en politieke voorwaarden die zorg mogelijk maken. Dat betekent onder andere een inzet voor:

·       het verbreken van institutionele samenwerking met medeplichtige Israëlische instellingen;

·       het eisen van een onmiddellijk en permanent staakt-het-vuren;

·       het beëindigen van de bezetting;

·       het garanderen van fundamentele mensenrechten, inclusief zelfbeschikking en terugkeer;

·       en het actief steunen van Palestijnse zorginitiatieven zoals PalMed Academy en het Gaza Health Initiative.