Van Apocalypse Now tot de hel in Gaza

Het leukste was allemaal tegelijk met grote stappen vooruit hollen en daarbij luid  een luid Ho Ho Ho Tsji Minh te scanderen. Het was een ideetje van Berlijnse studenten, dat we in Amsterdam graag overnamen. De demonstraties vonden met regelmaat plaats en ze waren iedere keer weer groter. We trokken door de stad. Als iemand riep: ¨Wat doen de Amerikanen in Vietnam?¨, dan antwoordden wij in koor ¨Moord, moord, moord¨. We waren bijzonder verontwaardigd over een student die veroordeeld was vanwege een bord met daarop 'Johnson moordenaar'. President Johnson was een bevriend staatshoofd en je  mocht hem niet beledigen. Net als Hitler in de jaren dertig, zeiden wij.

We hadden gelijk. De Ameriknen voerden in Vietnam een niets en niemand ontziende oorlog. Zij bombardeerden Hanoi en de havenstad Haiphong. ze bestreden de guerrillastrijders van de Vietcong met napalm en chemische ontbladeringsmiddelen. Ze ondersteunden de regering van Zuid-Vietnam, die op grote schaal de mensenrechten schond. De bekende scène uit Apocalypse Now over een generaal die met helicopters de aanval op burgers opent, terwijl door de luidsprekers Wagners Walkürenritt schalt, is gebaseerd op een werkelijke gebeurtenis waarover Nicholas Tomalin in de Sunday Times een reportage schreef: The general goes zapping Charley Kong. Tomalin kwam later om het leven als verslaggever aan het Syrische front in de Yom Kippur oorlog.

Over het algemeen waren wij van mening dat Ho Tsji Minh het beste voorhad met zijn volk. Dat gold ook voor Mao Zhe Dong en zijn Rode Gardes. Met hun elan voelden wij ons wel verwant. Natuurlijk waren hun oplossingen niet geschikt voor Nederland of Europa maar in Azië moest men wellicht tot drastischer maatregelen overgaan om iedereen te eten te geven. Trouwens, wie dat dáár probeerde, vond gegarandeerd het Amerikaanse imperialisme tegenover zich.

De grootste krant van Amsterdam, het sociaaldemocratische Parool geloofde dat verhaal niet en steunde consequent het Amerikaanse ingrijpen. Van De Telegraaf vonden we dat vanzelfsprekend maar Het Parool pleegde in onze ogen verraad. Het studentenblad Propria Cures publiceerde een invulbon waarmee je de krant op kon zeggen. Het Parool verloor tweeduizend abonnees. Politiek tekenaar Frits Behrendt tekende een grijnzende activist, die net de voorraad kranten van een huilend bezorgertje in brand had gestoken. Dat vonden wij gemeen en laaghartig, zo´n karikatuur.

Er verschenen in die dagen nu en dan reportages in de media van journalisten die met eigen ogen de goede werken van de Chinese Communistische Partij in ogenschouw namen. De bekende cineast Joris Ivens maakte er eindeloze en dodelijk saaie documentaires over van wie haast niemand onder ons durfde te zeggen hoe slaapverwekkend ze waren. Dit gold in het bijonder voor het twaalf (!)delige Hoe Yukon de bergen verzette.

Renate Rubinstein, columniste van Vrij Nederland, maakte ook zo´n reportagereis maar zij liet zich niet bij de neus nemen. Zij publiceerde haar bevindingen in Klein Chinees Woordenboek: China was een totalitaire dwangstaat en wie iets anders meende waar te nemen was geen goede journalist maar liet zich een rad voor ogen draaien. Dat kwam haar op ongelooflijke uitbarstingen van woede ern haat te staan uit kringen die haar conlusies leugenachtig noemde. Op dezelfde wijze werden de boeken afgedaan van de sinoloog Simon Leys - echte naam Pierre Ryckmans - die in zijn De nieuwe kleren van voorzitter Mao en Chinese Schimmen de waarheid vertelde over het China van Mao. Hij kreeg pas erkenning lang na de val van deze kwaadaardige tiran.

De Amerikanen konden de oorlog niet winnen maar de Vietcong en Noord-Vietnam evenmin. Het kwam tot eindeloze onderhandelingen in Parijs waar de Vietnamese delegatie de boel rekte, bijvoorbeeld door eindeloos te delibereren over de vorm van de gesprekstafel. Dat was een slimme strategie want de binnenlandse oppositie tegen deelname aan de oorlog in de Verenigde Staten en Europa nam van dag tot dag toe. Het was een kwestie van afwachten. In 1973 werd een akkoord gesloten: de Amerikanen trokken hun troepen terug. Twee jaar later viel Zuid-Vietnam en werd het land herenigd. Eindelijk was het land bevrijd.

Bevrijd? De communistische dictatuur in het noorden breidde zijn macht uit naar het zuiden. Dat ging met arrestatiegolven en het inrichten van heropvoedingskampen gepaard. Wie het overleefde zat vaak een jaar of tien vast. De planeconomie leverde het tegendeel op van wat ervan verwacht werd. Grote projecten mislukten. Zo vergrootten enorme irrigatiekanalen alleen maar meer verzilting van landbouwgrond in de Mekong Delta. Daar heeft de Universiteit Wageningen nog een soort remedie voor verzonnen.

Honderdduizenden Vietnamezen probeerden via de zee uit deze dwangstaat te ontsnappen. Daar komt het woord bootvluchtelingen vandaan. De oorlog was voorbij maar voor het overige waren de Vietnamezen van de regen in de drup gekomen. Nog steeds is kritiek op de regerende communistische partij gevaarlijk al is de welvaart door het loslaten van de economische dogma´s van het marxisme-leninisme wel sterk toegenomen. Nieuwe Vietnamese iconen zijn de electrische auto´s van Vinfast.

Aan die tijd moet ik als oude baas vaak terugdenken als ik Gaza-demonstraties zie. Ook weer aan Renate Rubinstein trouwens want die maakte kort na de vijfdaagse oorlog in 1967 een reis naar Israël en het Midden-Oosten. Wat ze zag in de bezette gebieden beviel haar niet en zij zette zich in voor een afzonderlijke Palestijnse staat. Haar boek Jood in Arabië, Goi in Israël  veroorzaakte veel ophef. Ze werd beschuldigd van Joodse zelfhaat. Dat was nog het minste.

Honderdduizend keurige mensen zetten al tweemaal in Den Haag een rode lijn. De betogingen met potten en pannen in de stationshallen worden steeds groter. Free, free Palestine. Wie dat scandeert, combineert goede wil met gebrek aan kennis van zaken. Net als wij destijds, die weinig tot niets wisten van de werkelijke situatie in Vietnam. We baseerden ons op televisiebeelden, oorlogsverslaggeving en marxistische analyses. Personen die zeiden dat Ho Tsjih Minh gewoon een stalinistisch dictator was, deelden wij zonder meer in bij de vijand. We dachten echt dat de Vietcong voor een daadwerkelijke bevrijding van Vietnam vocht en niet om de alleenheerschappij.

Wij zien dit nu weer gebeuren in de pro-Palerstina beweging. Mochten oorlogsmoeheid en walging van de eigen strijdmethodes Israël er toe bewegen op te houden met deze oorlog omdat het daarmee zijn ziel verkoopt, dan komt er wel een onafhankelijk maar geen vrij Palestina. Hamas heeft sinds 2007 laten zien hoe een door haar gedomineerde samenleving eruit ziet. Gaza was het tegendeel van een vrije, pluriforme samenleving met discussievrijheid en diversiteit aan alle kanten. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat een onafhankelijk Palestina een democratisch karakter zal dragen. Wat dat betreft komen de Palestijnen van de regen in de drup.

Uiteraard is het genoeg geweest met de oorlog. Die dient onmiddellijk te stoppen. Structurele leniging van de hongersnood heeft topprioriteit. Israël moet door een coalitie van Westerse en Arabische machten gedwongen worden hieraan mee te werken. Gedwongen dus. En we mogen hopen dat dreigementen hiervoor voldoende zijn.

Maar we moeten niet de illusie koesteren dat Hamas, de Islamitische Jihad en vergelijkbare organisaties bevrijdingsbewegingen zijn. Het is verlies aan energie hun ontstaan uiteindelijk aan de Israëlische bezettingspolitiek te wijten of om te stellen dat zij vanwege die bezettingspolitiek toch legitieme verzetsbewegingen zijn. Het zijn actoren in een oorlog waarvan de gewone burgers het slachtoffer zijn.

Ook getuigt het van weinig inzicht Israël aan te wijzen als een in de kern duivelse staat die door zijn gedrag het bestaansrecht heeft verloren, zo het dit ooit heeft gehad. Er worden onder de vlag van Israël op grote schaal oorlogsmisdaden verricht. De totale verwoesting van Gaza en de veroordeling van alle Gazanen tot hongersnood is buiten elke proportie. Je kunt het mensen niet kwalijk nemen als ze van genocide spreken.

Maar dat neemt het bestaansrecht van Israël niet weg. Israël is door een extremistische regering op een vals en gevaarlijk spoor gebracht. Op deze manier loopt het mis, zoals de zeshonderd voormalige veiligheidsfunctionarissen in hun brief aan Trump stelden. Als ze het zo lang uithouden, zal de levensweg van Netanyahu en zijn ministers via het Strafhof in Den Haag  verlopen.

Nogmaals: wapenstilstand nu. Daarvoor sla je terecht op je pannen. Maar denk niet dat je daarmee de Palestijnen bevrijdt. Dat is net zo´n illusie als detijds die van ons met betrekking tot Vietnam en China. Het is een naïef geloof dat je tot een fellow traveller maakt. Deze term is al bijna een eeuw geleden bedacht voor niet-communistische schrijvers en auteurs, die in woord en geschrift de Sovjet-Unie van Stalin verheerlijkten.

Velen zullen in dit stuk het zoveelste bewijs zien dat ik tegelijk zionist ben, slachtoffer van de Israëlische propaganda, islamofoob of/en racist. Ik kan ze dat moeilijk kwalijk nemen. In de tijd van de acties voor Vietnam dacht ik in vergelijkbare termen over Het Parool. Ook is het te hopen dat de Kamerleden morgen dat slaan met lepels op lege pannen de hele tijd in hun oren hebben.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas net zo min, zeker nu de laatste putten toch open blijven. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: tijdgeest en marketing