Van begroting naar bescherming: tijd voor wereldwijde gezondheidskeuzes

Het idee dat Nederland zich als eiland kan gedragen in een steeds nauwer verbonden wereld, is een gevaarlijke illusie.

Door: Imaan Budhram, Veerle Blokhuis, Saskia van Wijk, Eva Franco en Rose Barron – jeugdambassadeurs bij The ONE Campaign

Prinsjesdag is weer voorbij, maar helaas liet de Troonrede dit jaar opnieuw een belangrijk onderwerp liggen: ontwikkelingssamenwerking. Geen enkel woord over internationale solidariteit, laat staan over hoe cruciaal die is voor onze eigen veiligheid, gezondheid en toekomst. Ook werd de koppeling tussen ontwikkelingsbudget en nationaal inkomen (ODA-BNI) niet hersteld – een gemiste kans die pijnlijk zichtbaar maakt hoe kortzichtig het kabinetsbeleid is als het gaat om internationale verantwoordelijkheid.

Als jongere valt het me extra op: keer op keer wordt onze generatie opgezadeld met de gevolgen van uitgestelde keuzes. Of het nu gaat om klimaat, woningnood of gezondheidsdreigingen – de rekening schuift steeds verder door. En nu weigert het kabinet zelfs te investeren in iets zó logisch en toekomstgericht als ontwikkelingssamenwerking. Terwijl het juist onze generatie is die zal moeten leven met de gevolgen van nieuwe pandemieën en toenemende gezondheidscrisissen. Het idee dat Nederland zich als eiland kan gedragen in een steeds nauwer verbonden wereld, is een gevaarlijke illusie.

Verplichte mondkapjes, een avondklok en dag in dag uit handen wassen – het is alweer een paar jaar geleden, maar de meeste mensen herinneren zich deze maatregelen nog maar al te goed. De coronapandemie liet zien hoe snel een virus de wereld kan ontwrichten, en een nieuwe infectieziekte kan overal ter wereld ontstaan. Terwijl we vooral terugkijken, is er nu al een nieuwe dreiging in opkomst: antimicrobiële resistentie (AMR). Beide laten zien dat onze gezondheid nauw verbonden is met wat er wereldwijd gebeurt. Investeren in sterke gezondheidsstelsels, ook ver buiten Nederland, is geen luxe maar noodzaak. Wereldwijde samenwerking is cruciaal om nieuwe pandemieën te voorkomen én AMR in te dammen – en waarom dit ook in ons belang is.

Wereldwijde gezondheidsinitiatieven zorgen voor een versterking van wereldwijde gezondheidssystemen. Zo voorkomt Gavi, de internationale vaccinatiealliantie, de verspreiding van infectieziekten door middel van grootschalige inentingscampagnes. Ook het Global Fund versterkt wereldwijde gezondheid door te investeren in de bestrijding van hiv/aids, tuberculose en malaria. Beiden spelen een cruciale rol om snel te kunnen reageren op nieuwe dreigingen. Uitbraken ontstaan vaak in regio’s met zwakke gezondheidssystemen, waar infectieziekten zich snel verspreiden. Door te investeren in deze wereldwijde gezondheidsinitiatieven draagt Nederland niet alleen bij aan de pandemische paraatheid van landen elders, maar ook aan onze eigen bescherming tegen een nieuwe pandemie.

Bovendien laat nieuw onderzoek van de Universiteit van Göttingen zien dat investeren in ontwikkelingssamenwerking ook economisch voordelig is voor Nederland. Voor elke euro die Nederland investeert, groeit de Nederlandse export met ruim twee euro, en bijna 11 duizend banen in sectoren zoals machinebouw, chemie en voedselindustrie zijn eraan verbonden (Universiteit van Göttingen, 2025). Investeren in wereldwijde gezondheid en ontwikkelingssamenwerking draagt dus bij aan zowel internationale solidariteit als aan de veerkracht van onze eigen economie.

Naast nieuwe pandemieën vormt antimicrobiële resistentie (AMR) een groeiende bedreiging. Dit betekent dat bacteriën, virussen, parasieten of schimmels antimicrobiële middelen kunnen weerstaan doordat ze mechanismen hebben ontwikkeld om behandelingen te overleven die hen normaal zouden remmen of doden. Hierdoor wordt het steeds moeilijker, soms zelfs onmogelijk, om bepaalde infecties te behandelen. Het bedreigt daarom gezondheidssystemen en zorgstandaarden waarop we in Europa vertrouwen. Hierdoor neemt het risico op verspreiding van ziekten toe, evenals complicaties bij alledaagse infecties. Ook routinematige operaties, zoals keizersneden of heupvervangingen, en cruciale behandelingen zoals chemotherapie komen hierdoor in het gedrang. Dit kan leiden tot meer handicaps en sterfgevallen.

Een belangrijke oorzaak van AMR is overmatig antibioticagebruik in lage- en middeninkomenslanden. Beperkte toegang tot goede zorg, preventieve maatregelen en vaccins leidt tot meer infecties en overmatig gebruik van antibiotica, waardoor resistente bacteriën zich sneller verspreiden. Deze resistente bacteriën blijven niet beperkt tot die landen; door reizen en handel bereiken ze ook Europa en Nederland. Zo stierven er in Europa in 2020 dagelijks honderd mensen aan de gevolgen van AMR. Wereldwijd draagt het bij aan zo’n 5 miljoen sterfgevallen per jaar, waarvan 1,27 miljoen direct te wijten zijn aan infecties door resistente bacteriën.

Naar schatting betreft dit wereldwijd jaarlijks 1 miljoen kinderen jonger dan vijf jaar. Kinderen zijn extra kwetsbaar omdat hun immuunsysteem zich nog ontwikkelt. In 2022 overleden zelfs meer dan 3 miljoen kinderen aan infecties die verband houden met AMR. Nu deze gezondheidsdreiging steeds reëler wordt in Europa, geldt dat gevaar dus ook voor kinderen in Nederland. Zonder krachtige, gezamenlijke actie tussen landen dreigen ziekten die ooit eenvoudig te behandelen waren opnieuw levensbedreigend te worden.

Of het nu gaat om je buurman op de hoek van de straat of een lotgenoot op een ander continent: grenscontroles voor ziektes bestaan simpelweg niet. Hoewel dit met Prinsjesdag niet aan bod kwam, laat de geschiedenis zien dat een mondiale blik onmisbaar is om gezondheidscrisissen in Nederland te voorkomen. Mondiale gezondheidsinitiatieven zoals Gavi en het Global Fund spelen daarin een cruciale rol. Zij bestrijden zowel antimicrobiële resistentie als toekomstige pandemieën door eerlijke toegang tot vaccins, medicijnen en preventiemiddelen te garanderen en gezondheidssystemen wereldwijd te versterken. Dat verkleint niet alleen het risico op infecties en resistentie, maar vergroot ook onze paraatheid voor nieuwe uitbraken. Investeren hierin is daarom niet alleen een kwestie van internationale solidariteit, maar ook zelfbescherming: het beschermt mensen wereldwijd én hier in Nederland.