Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Van Corona naar Green

  •  
29-04-2020
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
zonnepanelen

© cc-foto: 272447

Nood breekt wet, laat ook de coronacrisis weer zien. Monetaire financiering van overheidsuitgaven is niet langer taboe. Nu moeten we doorpakken, door geldschepping te gebruiken voor een Green New Deal van onderop, vindt econoom Hein Vrolijk.
We zouden het bijna vergeten, er is nog steeds een klimaatcrisis. Is straks het coronavirus grotendeels onder controle, dan moeten we misschien geruisloos overstappen op een (intelligente) Green SLOWdown. Zodat we blijvend kunnen profiteren van een van de weinige voor delen van de huidige lockdown: iedereen kan met eigen neus, oren en ogen (de lucht wordt weer ouderwets blauw) ervaren hoeveel gezonder en prettiger de natuurlijke omgeving is geworden.
Een Green slowdown is echter een lastig scenario, want sterk is de drang om straks weer met volle teugen van onze vrijheid te genieten. En dan negeren we al snel dat deze economische vrijheid ongelijk verdeeld is en ten koste gaat van een beter klimaat. Hoe kunnen we de huidige situatie benutten voor een beter evenwicht tussen individuele vrijheid en collectieve verantwoordelijkheid?
Lessen leren uit het verleden is een eerste stap, monetaire financiering van een Green New Deal (GND) een tweede.
Lessen uit het verleden GND slaat twee vliegen in één klap: we schakelen over van fossiele naar duurzame energie en grondstoffen (goed voor het klimaat) en de economie krijgt een bestedingsimpuls, vergelijkbaar met  de New Deal van VS-president Roosevelt eind jaren’30 om de economie te bevrijden uit de Grote Depressie.
Zowel de oude als de nieuw New Deal hebben het dubbele probleem dat de uitvoering de overheid meer macht geeft en de burgers uiteindelijk de rekening krijgen, omdat de stijgende overheidsschuld via de belastingen moeten worden terugbetaald. Twee problemen die rechtse politici handig benutten om een New Deal eerst tegen te houden en daarna beperkt te houden. Te beperkt, zo bleek, want de Amerikaanse economie kwam pas enkele jaren later uit het dal toen de Japanse aanval op Pearl Harbour de Amerikanen dwong hun bewapeningsuitgaven flink op te voeren. Nood breekt wet, oorlog breekt weerstand tegen hogere overheidsuitgaven en -schulden.
De financiële crisis deed eveneens enkele heilige huisjes sneuvelen, zij het tijdelijk. Ingrijpen in de financiële sector mocht omdat het moest, om de reële economie niet in gevaar te brengen. Helaas is toen flink geblunderd: bij de bail-out , de reddingsboei die de banken kregen toegeworpen, werd nauwelijks een tegenprestatie geëist. De rekening werd bovendien bij de burger gelegd en niet aan de financiële instellingen die toch de crisis hadden veroorzaakt of toegestaan. Zodat het daarna weer business as usual werd, met minder economische groei  (gevolg van de extra bezuinigingen om de bail-out te betalen) en een lagere omval-risico voor de banken (dankzij sterkere financiële buffers).
Bij de coronacrisis dreigt hetzelfde patroon. Het omval-risico ligt nu bij de bedrijven die hun geld verdienen met globalisering in de vorm van internationaal vervoer en toerisme (zoals KLM en Booking.com) naast horeca, musea en andere onderdelen van de niet-digitale vermaaksindustrie. Wederom is er een noodoperatie in gang gezet, ook toegankelijk voor bedrijven die nog forse  winsten maken en dikke dividenden uitkeren.  En opnieuw zonder tegenprestatie die zoden aan de dijk zet.
Willen we dit echt: bedrijven overeind houden die hun geld verdienen met activiteiten waarvan we dankzij de huidige lockdown beseffen dat ze grotendeels overbodig zijn – en schadelijk voor het milieu? Willen we echt weer terug naar de situatie dat veel mensen frequent uitstapjes maken naar buitenlandse steden, dankzij veel te goedkope vliegtickets. Waarom is de steunverlening aan de luchtvaart niet gekoppeld aan een fikse vliegtaks voor Europese vluchten? Nu is toch het ideale moment om dit in EU-verband te regelen.
Twee kernvragen Op één punt lijken we wél geleerd te hebben van voorgaande crisis. Steeds meer economen hebben geen bezwaar tegen monetaire financiering, zodat we niet de hele rekening bij de belastingbetaler hoeven te leggen. Maar voor welke activiteiten gaan we geldschepping inzetten en hoe gaan we de verdeling van dit extra geld organiseren?
De economie behoeden voor de lockdown-gevolgen, dit lijkt momenteel het enige antwoord op de eerste vraag. Maar dit houdt in dat we kiezen voor business as usual en niet voor een stevige aanpak van de klimaatcrisis, die straks weleens erger kan blijken te zijn dan de coronacrisis. Nogmaals: willen we echt dat de luchtvaart en (internationale) reissector straks weer op volle toeren draaien terwijl deze, direct en indirect, ons klimaat schade berokkenen?
Veel hangt af van het antwoord op de tweede vraag. We zijn inmiddels een klein stapje verder dan vóór de coronacrisis toen de monetaire politiek louter draaide om ECB en kwantitatieve verruiming. We moeten nu een kwalitatieve verruiming realiseren, door bij de geldschepping een hoofdrol te geven aan de nationale overheden, die elk op hun eigen manier invulling geven aan de GND. En bij voorkeur een combinatie van parlementaire en directe democratie hanteren.
In mijn voorstel krijgt ieder EU-lid een nationale Green Investment Corporation (GIC). De ECB beperkt zich tot het opkopen van GIC-obligaties. De verdeling van dit extra geld is simpelweg gebaseerd op het aantal inwoners. Niet op de hoogte van het BNP, omdat dit in sommige landen (waaronder Nederland en Luxemburg) flink  is opgeblazen door de financiële sector, terwijl het bij de GND alleen gaat om de reële economie. Evenmin volg ik de suggestie van Heleen Mees in haar Volkskrant-column om geld te scheppen naar rato van de economische schade die ieder land door de coronacrisis heeft opgelopen. Dat geeft aanleiding door creatief gecijfer, en bovendien richt mijn voorstel zich niet op compensatie van de geleden schade maar op de opbouw van een groene economie.
De Rijksoverheid mag de GIC voor zeg de helft inzetten voor haar eigen Green New Deal, voor projecten die op nationaal niveau liggen. De andere helft wordt gelijkelijk verdeeld over provincies en gemeenten, maar een andere verdeelsleutel mag ook. Veel belangrijker is dat een groot deel van de provinciale en gemeentelijke investeringsfondsen worden gereserveerd voor Groene Projecten die door (combinaties van) individuele bedrijven en burgers worden geïnitieerd én uitgevoerd. De honorering van de diverse projectvoorstellen is niet voorbehouden aan gemeenteraad of Provinciale Staten maar aan diverse jury’s op basis van loting, zodat de samenstelling  per definitie een goede afspiegeling is van de plaatselijke bevolking (zie hier een verdere uitwerking)
Worden de gehonoreerde voorstellen (gedeeltelijk) uitgevoerd door mensen met een bijstands- of andere uitkering, dan worden deze niet gekort zoals nu het geval is; ze hoeven slechts over de helft van hun extra inkomen belasting te betalen ( flat rate). Ook de Groene Economie heeft financiële prikkels nodig, mits simpel en rechtvaardig. Wordt de GND zo tevens een proeftuin voor democratisering en ontbureaucratisering van de maatschappij?
Gelijktijdig moeten we overstappen op een permanente Green slowdown die in ieders voordeel is.  Zoals binnen Europa treinen veel aantrekkelijker maken en vliegen drastisch ontmoedigen. Of iedereen het recht (niet de plicht) geven om minimaal een kwart van de arbeidstijd thuis te besteden, tenzij de werkgever kan bewijzen dat dit een slechte optie is. Twee van de vele kleine stappen om de coronacrisis creatief te benutten voor onze strijd tegen de klimaatcrisis.
Zie Eco-simpel.nl voor een langere versie.
Delen:

Praat mee

Onze spelregels.

Omschrijving *

Typ hier je reactie...


0/1500 Tekens
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (7)

hein vrolijk2
hein vrolijk2
1 mei 2020 - 10:19
https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https:%2F%2Fwww.volkskrant.nl%2Fnieuws-achtergrond%2Fgroot-geld-voor-het-groene-normaal-maar-hoe-gaat-dat-eruit-zien~bb0b0dc7%2F&data=02%7C01%7CE.E.O.RoosLindgreen%40uva.nl%7C7d1c5d9f6cc24cb9c70608d7ed997977%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C1%7C0%7C637239115740748884&sdata=1beBe8TmxTHN26sbuSqgNReszkVSL5E8dT9UJ6yi%2Fw4%3D&reserved=0 Ik ben blij dat Ursula dit keer wel naar mij heeft geluisterd ;-)
Ejoth
Ejoth
30 apr. 2020 - 6:58
Max: “ Ik heb net de documentaire “Planet of the humans” gekeken dus sta er een beetje cynisch in. Maar wat gaan we dan concreet doen met dat Green Deal geld? Meer biomassa centrales bouwen wellicht… of het hele land vol zetten met zonnepanelen en windmolens…“ Helemaal eens met Uw zorgen. Komt nog bij dat na 20 jaar de windmolens afgebroken en indien nodig vervangen worden. Goed voor de werkgelegenheid, maar weer enorm veel geld uitgeven. En 20 jaar daarna weer.....en weer, .....en weer. Mooi business model. Ik snap dat sommigen daar erg rijk van worden maar wat me het meest verontrust is dat er enorme hoeveelheden grondstoffen en fossiele brandstoffen voor nodig zijn. Ik zeg Kernenergie. En zeg nu niet dat dit niet veilig is. Hoeveel mensen overlijden door fijnstof, CO2 en stikstof uitstoot per jaar. Yep, U heeft hem zelf al ingevuld.
1 Reactie
JoostdeV
JoostdeV30 apr. 2020 - 10:09
Als je de documentaire al hebt gezien, moet je hem misschien nog een keer kijken om te begrijpen waar hij echt over ging. Denk echt je dat de aarde beter af is met het afval van tienduizenden afgedankte kerncentrales in plaats van honderdduizenden windturbines?
2C
2C
29 apr. 2020 - 15:36
Ja, daar kun je op wachten: de miljarden vloeien om de economie en de werkgelegenheid op peil te houden in deze crisis en meteen ziet een aantal mensen dit als een 'gefundenes Fressen' om hun droom van een Green Deal te kunnen verwezenlijken m.b.v. heel veel schulden en monetaire financiering. Om te zien wat er dan gebeurt, moet je naar het Japan van de jaren '90: megalomane projecten en investeringsruines, resulterend in een Japanse overheid die tot over de oren in de schulden zit.
1 Reactie
Uitgekleed
Uitgekleed1 mei 2020 - 15:07
Wat te denken van de schulden van de EU? .https://www.nrc.nl/nieuws/2016/02/14/centrale-banken-zijn-gevaarlijk-en-zinloos-bezig-a1493724
Max6
Max6
29 apr. 2020 - 14:58
Ik heb net de documentaire "Planet of the humans" gekeken dus sta er een beetje cynisch in. Maar wat gaan we dan concreet doen met dat Green Deal geld? Meer biomassa centrales bouwen wellicht... of het hele land vol zetten met zonnepanelen en windmolens... De belangrijkste bijdrage komt waarschijnlijk toch van minder consumeren (minder mensen of soberder leven). Je zegt het zelf al... KLM en booking.com voegen weinig toe... het is allemaal luxe waar we zonder kunnen. Misschien is de eerste stap wel gewoon alle reis, horeca, festival, cultuur, etc bedrijven laten omvallen... scheelt een hoop geld, we hebben het niet nodig...het gaat nu toch ook goed. Zet daarna gewoon al die werknemers in een grote tredmolen. Stroom uit spierkracht... nuttig en groen. "Planet of the humans" is overigens wel een aanrader... eigenlijk meet je het allemaal al wel... maar goed om af en toe weer eens met je neus op de feiten gedrukt te worden
2 Reacties
Polletje2
Polletje229 apr. 2020 - 18:50
"Maar wat gaan we dan concreet doen met dat Green Deal geld?" Alles aanpakken waardoor je energie kunt besparen.
NN2
NN230 apr. 2020 - 6:25
Bomen planten, biodiversiteit herstellen. Biologische landbouw als standaard
Leontrotsky
Leontrotsky
29 apr. 2020 - 14:03
Het wordt tijd voor een nationaal plan om de economie na corona weer op gang te krijgen. Vergis u niet de economie zal door corona (en de nog komende corona uitbraken die ook weer alles op slot zullen gooien) wel tot 2022 grotendeels op slot komen. Dit heeft gigantische gevolgen voor het MKB en een groot deel ervan zal (als de overheid niets doet) failliet gaan. Nu kan de overheid inderdaad met een nationaal plan komen om MKB bedrijven die duurzame activiteiten en activiteiten op klimaatsgebied ontplooien te helpen zodat deze bedrijven na de corona crisis sterk gepositioneerd staan (ook internationaal) en het voortouw kunnen nemen op de klimaattransitie. Alle MKB bedrijven die niet duurzaam bezig zijn en geen nuttige activiteiten ontplooien voor de economie kunnen in dit scenario verdwijnen. Je krijgt dan na de corona crisis een gezond MKB in Nederland dat 1 op 1 klaar is voor de toekomst en dat de nieuwe groene economie van de toekomst precies nodig heeft. Een aantal niet noodzakelijke MKB bedrijven zal verdwijnen maar dit is op zich geen probleem omdat multinationals de activiteiten en verkoop/productie van deze bedrijven zal overnemen. Dit kan op zich internationaal gebeuren (denk aan bedrijven op voedselgebied).
DenFlexwerker
DenFlexwerker
29 apr. 2020 - 12:53
De reden waarom Nederland prima geld kan lenen, is omdat het voor de crisis een overschot had. Dus als je Nederland aan Nederland geld leent, dan is de kans dat je wordt terugbetaald enorm groot. Je geld is dus veilig en je hoeft niet voor risico's gecompenseerd te worden. Maar als je geldt blijft bijdrukken en schulden maken, dan willen je schuldeisers wel voor het risico gecompenseerd worden. Schulden opkopen met middelen die je eigenlijk niet hebt, blijft niet werken. Uiteindelijk gaan je schuldeisers zich vragen of ze uiteindelijk hun geld terug krijgen. Hoe harder ze daar aan twijfelen, hoe meer rente ze gaan vragen. Die rente kan je wel lenen maar dan is het cirkeltje rond. Tijdens de Euro-crisis hebben we dat, met de P-I-G-G-landen wel gezien. Uiteindelijk zal je geleend geld terug moeten betalen, met rente. Laten we dat dus zo min mogelijk doen.
2 Reacties
hein vrolijk2
hein vrolijk229 apr. 2020 - 14:29
Het gaat niet om geld lenen (en dus schulden maken) maar om geld scheppen. Wat nu al gebeurt door de ECB, officieel om de inflatie aan te jagen maar feitelijk om de aandelenkoersen op peil te houden. Mijn voorstel is geld scheppen om een Green New Deal (GND) te realiseren. Om Michael Hudson te citeren: "Why is it okay for the Fed (Centrale bank van de VS) to create $1.5 trillion to buy stocks to prevent rich people from losing on their stocks, when it is not okay to print only $1 trillion tp pay for free Medicare (of GND, hv) for the entire population". Bron: https://inequality.org/wp-content/uploads/2020/04/inequality-newsletter-april-27-2020.html?emci=6c07d68f-ac88-ea11-86e9-00155d03b5dd&emdi=12eb697c-b788-ea11-86e9-00155d03b5dd&ceid=3916616
DenFlexwerker
DenFlexwerker29 apr. 2020 - 17:36
@hein vrolijk: dat gaat ook niet onbeperkt. Dat gaat ook op de rente van staatsschulden werken, leners willen ook voor inflatie gecompenseerd worden. Ook blaas je de pensioenen op. Salarissen worden effectief lager en je kan een leuke loon-prijsspiraal blijven. Als de Fed in de put spingt, moeten wij dan in het ravijn springen?
Uitgekleed
Uitgekleed
29 apr. 2020 - 12:21
Goed plan Gelijk uitvoeren

Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?

Meld je hieronder gratis aan voor Joop NL. Iedere donderdag een selectie opvallende nieuwsverhalen, opinies en cartoons in je mailbox.

BNNVARA LogoWij zijn voor