Van een pluriforme NPO blijft steeds minder over

Voor een substantieel deel van de Nederlandse samenleving is de NPO al lang geen thuisplek meer. En dat vind ik oprecht een trieste constatering.

Mijn moeder is iemand die trouw het nieuws volgt. NOS Journaal, RTL Nieuws, ze kijkt geregeld de verschillende talkshows bij NPO, heeft nog steeds het NRC-abonnement van mijn in 2023 overleden vader, leest al decennialang de VARA-gids en stemt al haar hele leven PvdA, met tussendoor één uitstapje naar GroenLinks na het échec van het kabinet-Rutte-Asscher (lees Rutte-Samsom).

Mijn moeder is een belezen vrouw, maar toen ik haar afgelopen weekend vertelde dat Iran géén, maar Israël wél nucleaire wapens heeft, keek ze me vol ongeloof aan. Had zij dan sinds Israëls aanvallen op Iran niet precies het omgekeerde gehoord?

Zie hier wat er gebeurt als je elke dag naar de NPO kijkt. Ik ga ervan uit dat er best weleens zal zijn verteld dat Israël naar schatting 90 nucleaire wapens bezit, maar het accent in de nieuwsvoorziening bij de NPO-omroepen lag de voorbije twee weken volledig op de zogenaamde nucleaire dreiging van Iran. En hoewel zo’n eenzijdig accent in de nieuwsvoorziening niet iets is van de laatste tijd, is het sinds de gevoelsmatige overname van de NPO door de VVD alleen maar erger geworden.   

Zit het VVD-partijbureau tegenwoordig in het Mediapark?
Wie deze zomer de NPO opzet, lijkt soms wel in een Nederlandse variant van Fox News te zijn beland. Goedemorgen Nederland, Goedenavond Nederland, WNL op Zondag. Café Kockelmann. De alternatieve feiten vliegen je om de oren. Het voelt alsof de partijbureaus van de VVD en andere rechtse partijen naar het Mediapark zijn verhuisd.

Maar ook buiten Omroep WNL komt het rechtse geluid steeds meer bovendrijven. Bij Eva Jinek zagen we in de voorbije maanden dat het VVD-perspectief eveneens dominant is, met onder meer de onvermijdelijke VVD-sidekick Wouter de Winther, VVD-diplomatie-commentator Maarten van Rossum en de niet van zender te krijgen Jort Kelder. Hoe meer VVD hoe beter, zal Eva denken. Niet raar, want Eva werkte bij het toenmalige WNL-ontbijttelevisieprogramma ‘Vandaag de Dag’ in de tijd dat er zonder gêne werd gestrooid met haatzaaiende begrippen als ‘asieltoeristen’ en ‘asielhoppers’, terwijl een racistisch carnavalsliedje over Sylvana Simons er breed lachend werd aangekondigd. Om het maar even niet te hebben over het uitgebreide Geert Wilders-poezen-propaganda-interview in haar talkshow bij KRO-NCRV.

Kortom, de (rechts van de) VVD-wereld is er een waarbij Eva zich nog steeds als een vis in het water voelt. En wanneer ze met Chimamanda Ngozi Adichie eindelijk een gast aan tafel heeft waarmee je eens flink de diepte in kan gaan over relevante maatschappelijke thema’s, weet Eva het voor elkaar te krijgen het meest inhoudsloze gesprek ooit te voeren… want het moest wel gezellig blijven.

En hoe zit het dan met andere NPO-programma’s? Je zou kunnen zeggen dat deze iets meer in balans zijn, maar daarbij geldt wel een belangrijke kanttekening. Telegraaf-campagnes hebben een onmiskenbare invloed op de NPO-redacties. Dat gold al voor de schandelijke hetze tegen Sigrid Kaag, en dat geldt zeker voor de Telegraaf-campagnes tégen Frans Timmermans en vóór Israëls genocidale misdaden, campagnes die hun uitwerking niet missen. 

Want wat doen Eva, Jeroen, Sven, Joost, Arjan, Weimoed en heel veel anderen: ze blijven continu de Telegraaf-frames herhalen. Keer op keer stampen onze talkshowhosts en politiek journalisten de Telegraaf-frames over Frans Timmermans er bij de kijker in: hij zou ‘Henk en Ingrid’ niet begrijpen, te radicaal, een slecht debater, een zakkenvuller én impopulair zijn. Anders gezegd: een blok aan het been voor GroenLinks-PvdA. Zelden kan de GroenLinks-PvdA-leider bij de NPO aanschuiven zónder voor de zoveelste keer te moeten reageren op de welbekende Telegraaf-frames. Met journalistiek heeft dat uiteraard helemaal niets te maken.

Really? Is een wapenembargo tegen een land dat oorlogsmisdaden pleegt radicaal?
En wat gebeurde er vorige week toen GroenLinks-PvdA een volledig wapenembargo bepleitte tegen een land dat oorlogsmisdaden pleegt? Overal bij de NPO werd een wapenembargo tegen een pleger van genocidale oorlogsmisdaden gepresenteerd als radicaal! WTF! Sinds wanneer is een pleidooi voor een verbod op wapenverkopen aan een pleger van oorlogsmisdaden een radicaal standpunt? Ik wist oprecht niet wat ik hoorde.

Agressor Israël heeft defensieve wapens nodig om de eigen burgerbevolking te beschermen, was het argument. Als ik op de Haagse NOS-redactie had gewerkt, was de eerste vraag die ik aan de tegenstemmers van de GL-PvdA-motie zou stellen: “Bedoelt u misschien dat we aan Hamas, Iran, Jemen, Libanon voortaan óók defensieve wapens moeten kunnen leveren? Een Iron Dome dus voor Hamas! En eentje voor Iran! Want ik neem toch aan dat de levens van Palestijnen, Iraniërs, Libanezen en Jemenieten voor u nét zoveel waard zijn als de levens van Israëliërs?     

Maar nee, voor de meest voor de hand liggende journalistieke vragen moet je tegenwoordig niet bij de NPO zijn. Het bizarre radicaal-frame dat in de Tweede Kamer en Telegraaf de wereld in werd geslingerd, moest en zou bij de NPO dagenlang worden uitvergroot.

En hoe zit het dan met BNNVARA? Na een jarenlange hetze door AD-columnist Angela de Jong werd Khalid Kasem weggestuurd. Jeroen Pauw kwam ervoor terug, een man die absoluut niet in het links-van-het-midden profiel van BNNVARA past. Ook Sophie Hilbrand heeft inmiddels het veld moeten ruimen. Had zij misschien ook een te links imago? En waar is Nadia Moussaid eigenlijk gebleven? Misschien eveneens een te links profiel voor de NPO?

Inmiddels weten we dat rechts Nederland niet alleen de NPO aan het overnemen is, maar Talpa inmiddels al volledig in handen heeft. Met ‘Vandaag Inside’ en ‘Nieuws van de Dag’ heeft John de Mol in hardcore racisme een nieuw verdienmodel gevonden. Opvallend daarbij was de overstap van Malou Petter van het NOS Journaal naar ‘Nieuws van de Dag’. Is de overstap van de NOS naar een expliciet racistisch nieuwsprogramma tegenwoordig écht zo klein?    

Een iets meer links-van-het-midden geluid zien we tegenwoordig eigenlijk alleen nog in nieuwscomedy-shows als ‘Even tot hier’ (BNNVARA) en Lubach (RTL4).  Buiten de tv horen we bij de NPO soms ook nog wat andere geluiden, maar veel zijn het er niet. NPO FunX en BNNVARA’s Joop hebben tot op heden nog weerstand kunnen bieden aan de rechtse coup bij de NPO.     

Wáárom is de pluriformiteit bij de NPO grotendeels afgeschaft?
Persoonlijk ben ik zeker niet iemand die in een bubbel leeft. En ik weet nog niet eens of ik mijn visie in alle gevallen wel als links kan omschrijven. Bovendien heb ik nadrukkelijk andere meningen dan de mijne nodig om mijn eigen visie te kunnen aanscherpen. Ook beroepsmatig luister ik via focusgroepen geregeld naar meningen die niet de mijne zijn. En dat er bij de NPO ruimte moet zijn voor álle geluiden uit de samenleving, is ook voor mij geen enkel punt van discussie. Wél vind ik dat de NPO de kijker ten dienste moet zijn met fact checking, want de alternatieve feiten die de gasten van de WNL-talkshows geregeld de huiskamers ingooien zijn vaak niet te harden.    

Maar de vraag die bij mij vooral blijft kleven: wáárom is de pluriformiteit bij de NPO grotendeels afgeschaft? Wáárom is de NPO merendeels verworden tot een spreekbuis van de VVD en partijen die daar tegenaan schuren? Komt het door de rechtse meerderheid in de Tweede Kamer en de angst voor nóg meer omroepbezuinigingen? Is het de invloed van AD-columnist Angela de Jong, die elke rechtse en zelfs racistische talkshow de hemel in prijst en elk links geluid via haar klaagzang probeert van de buis te krijgen?

Of is onze samenleving inmiddels zó veranderd, dat de rechtse en vaak gure racistische wind die in ons land waait, als vanzelfsprekend ook binnen de burelen van de NPO is binnengedrongen?

De consequentie is in ieder geval dat voor een substantieel deel van de Nederlandse samenleving de NPO al lang geen thuisplek meer is. En dat vind ik oprecht een trieste constatering.