Vermijd het f-woord en sluit een breed progressief links kartel tegen Rutte

Aan mijn Belgische collega’s is het moeilijk uit te leggen. Gaan in Nederland de socialisten echt fuseren met de groenen? Iets wat in België en eigenlijk in de rest van Europa ondenkbaar wordt geacht. Het toont wat voor een uniek experiment het is waar de leden van zowel de PvdA als GroenLinks zich over moeten uitspreken. En ondanks dat niemand de noodzaak ontkent om iets te doen om de neergaande trend van de linkse partijen te stoppen, is de vraag of een partijfusie wel het juiste antwoord is om de krimp op links tegen te gaan. 

Los van het feit dat de twee partijen qua standpunten naar elkaar toegegroeid zijn de laatste jaren, gaat het om twee verschillende politieke families. Met een eigen ideologie en vooral een andere aanpak en partijcultuur. De sociaaldemocratie heeft haar wortels in de vakbeweging, die traditioneel meebestuurt om zaken voor hun achterban te realiseren door het sluiten van compromissen. De groene wortels liggen meer in de actiegroepen en NGO’s die goed zijn om onderwerpen en problemen te agenderen en druk uit te oefenen op het politieke midden. Het verleden van GroenLinks, als fusiepartij van communistische en pacifistische splinterpartijen, maakt haar verwantschap met de sociaaldemocraten groter dan de gemiddelde groene partij. Toch hebben alle GroenLinksleden en PvdA’ers die huiverachtig zijn ten op zichten van een fusie solide argumenten en terechte zorgen.  

Als drijvende kracht achter meer samenwerking spreekt Jesse Klaver graag over een keerpunt ’22, naar analogie van een gezamenlijk verkiezingsprogramma waarmee de PvdA, D66 en GroenLinks voorloper PPR in de 1972 naar de kiezer trokken. En eigenlijk denk ik dat daar precies de oplossing ligt; ga een verbinding aan tussen partijen, inhoudelijk en tussen kieslijsten, zonder te denken dat dit eindigt in een fusie. Vorm een partijkartel. Ten eerste omdat we ons nu dreigen te verliezen in een richtingenstrijd binnen de partijen voor en tegen de fusie, waar geen extra kiezer mee overtuigd zal raken van onze politieke oplossingen. Ten tweede zal het in zo’n gelegenheidsconstructie realistischer zijn dat ook D66, de SP, Bij1 of Partij van de Dieren zich aansluiten of tenminste kleur moeten bekennen over linkse samenwerking en zo het kiespotentieel te vergroten. Met het gezamenlijke oppositieakkoord van PvdA en GroenLinks is daartoe eigenlijk al een eerste aanzet gedaan. Laat dat de opmaat zijn naar een breed links-progressief kartel van partijen.

Van dergelijke gelegenheidscoalitievormingen zijn Europa wel recente succesvolle voorbeelden te vinden. Zo werd in Tsjechië eind vorig jaar de dominante politieke kracht van het land, premier Babis, een populistische miljardair, verslagen door een coalitie van partijen die niet alleen gezamenlijke programma’s, maar ook met gezamenlijke lijsten opkwamen. Toch zetelen zij nu als onafhankelijke partijen in zowel het Tsjechisch Parlement als de Regering. Er is een parallel te maken met de schier onverslaanbaar geachte premier Rutte, nu aan zijn 4de kabinet zonder enig teken dat hij van plan is om zelf te stoppen. Een krachtenbundeling is noodzakelijk om hem en de VVD-campagnemachine naar de kroon te steken. 

Daarvoor is het noodzakelijk nu te beginnen met het schrijven aan een gezamenlijk programma, dat concreet en overtuigend vormgeeft aan het ecosocialisme, waarbij ook expliciet andere progressieve partijen welkom zijn om mee te schrijven. Hoe krachtig zou het signaal zijn mochten de SP, Bij1 en Partij van de Dieren zich onverwacht aansluiten. Dat we daarnaast nu al nadenken over een gezamenlijke progressieve kieslijst, waarbij kandidaten van PvdA en GroenLinks samen met onafhankelijken en kandidaten van andere partijen op één lijst staan. 

Ook moeten we beginnen zoeken naar een gezamenlijke kandidaat-premier die deze kartellijst kan trekken. En het liefst geen kopstuk van de bestaande partijen. Veel namen zullen er niet in aanmerking komen, maar iemand als Kim Putters, net afgezwaaid als directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau en twee jaar achtereen uitgeroepen tot meest invloedrijke Nederlander, zou zich als frisse nieuwe progressieve leider kunnen presenteren. Als een soort van anti-Rutte die zich geloofwaardig inzet om de ongelijkheid in Nederland echt aan te pakken. 

Heb het vertrouwen, dat als de twee respectabele campagnemachines van de PvdA en GroenLinks nu al beginnen om hun krachten te bundelen, links dan weer de agenda kan bepalen tot aan de volgende verkiezingen. Samen kunnen ze de zwaktes van kabinet Rutte IV uitbuiten en een aantrekkende kracht hebben op zowel kiezers als activisten. En zo de winning-spirit wat terugbrengen op links. Maar dan moeten we daar nú mee beginnen om te zorgen dat de machine op volle toeren draait tegen de volgende verkiezingen.

Concreet wordt er de komende week alleen besloten over de kieslijst voor de Eerste Kamer. Ik betreur het dat de gezamenlijke kieslijst van PvdA en GroenLinks er waarschijnlijk niet gaat komen. Juist omdat die ene gezamenlijke lijst bij de getrapte verkiezingen van de Eerste Kamer veel voordeel oplevert. Er wordt aangestuurd op samen een fractie vormen na de verkiezingen. Dat is te laat en daar heeft de kiezer weinig boodschap aan. Het gaat over hoe we op voorhand naar de kiezer trekken. Waarbij we nu moeten bouwen aan een gezamenlijke beweging van meerdere partijen, die kabinet Rutte IV wil vervangen. 

Na een gezamenlijke campagne, met een gedeelde kieslijst en programma, zullen er hopelijk meer GroenLinks- en PvdA-kandidaten gekozen zijn. Laat daarna, na het succes, het debat komen over een gezamenlijke fractie en of partijfusie. Maar dat hoeft geen must te zijn. Laat de samenwerking binnen dit partijkartel en de verwachte synergie van deze brede progressieve beweging zich eerst bewijzen. Laat het terugplooien op de sociaaldemocratie of groene ideologie ook expliciet een mogelijkheid zijn. Dit moet eigenlijk de verwachting zijn, maar nadat Rutte en kompanen uit het torentje zijn verdreven. Uiteindelijk is dat waar het om moet draaien, het liefst met zo min mogelijk intern geneuzel.  

Gerard Oosterwijk

cc-foto: Philippe Leroyer