Vertel Oekraïners niet hoe vreselijk oorlog is

Toch roept een aantal West-Europeanen en Amerikanen bij herhaling hun regering op om Oekraïne en Rusland tot een wapenstilstand en onderhandelingen te bewegen.

Na WO I ontpopte de Britse Peace Pledge Union zich tot de grootste pacifistische organisatie in Europa. Tijdens WO II veranderde de publieke Britse houding echter en werd pacifisme in toenemende mate beschouwd als capitulatie voor de Duitsers en Japanners.

Zo schreef George Orwell in 1942: ”Pacifisme is objectief gezien pro-Fascistisch. Dit is elementair gezond verstand. Belemmer je de oorlogsinspanning van de ene partij dan help je automatisch die van de andere. [...]Het idee dat je je afzijdig kunt houden en boven de strijd kunt staan, terwijl je leeft van voedsel waarvoor Britse zeelieden hun leven wagen, is een burgerlijke illusie die voortkomt uit geld en veiligheid.“

Niet dat Orwell het recht op een afwijkende mening en pacifistische activiteiten wilde verbieden, dat was nu juist kenmerkend voor dictaturen zoals Japan en Nazi-Duitsland. Desondanks vreesde hij dat in hogere kringen sprake was van een bereidheid om over overgave te onderhandelen. “Deze mensen zullen hun kans krijgen, niet op het moment van de nederlaag, maar tijdens een periode van stagnatie waarin verveling wordt versterkt door ontevredenheid. Zij zullen niet over overgave praten, maar alleen over vrede; en ongetwijfeld zullen zij zichzelf, en misschien ook anderen, ervan overtuigen dat zij in het beste belang handelen.’’

Orwells vrees werd niet bewaarheid, uiteindelijk bleken de Geallieerden niet bereid om Hitler, ondanks de ongekende nazi-misdadigheid, in ruil voor vrede bepaalde geannexeerde gebieden te laten behouden. De kreet ‘'oorlogen eindigen aan de onderhandelingstafel’' mag dan momenteel tijdens Ruslands  vernietigingssoorlog in Oekraïne erg in zwang zijn,  de Duitsers en Japanners konden slechts een handtekening onder hun capitulatie zetten. Dat de strijdende partijen tijdens de Joegoslavische oorlogen aan de onderhandelingstafel plaatsnamen kwam doordat dit met militair geweld werd afgedwongen. Weer andere conflicten zoals in Korea en Kashmir eindigden weliswaar in een wapenstilstand maar niet in een overeenkomst en werden dus bevroren, om nieuwe spanningen te veroorzaken of volledig op te laaien.   

Toch roept een aantal West-Europeanen en Amerikanen bij herhaling, al of niet per open brief, hun regering op om Oekraïne en Rusland tot een wapenstilstand en onderhandelingen te bewegen. Met als voornaamste argument dat er snel een einde komt aan al het lijden.  “Hoe eerder de wapens zwijgen, hoe beter dat voor alle betrokkenen is – voor de Oekraïners, de Russen en de rest van de wereld”, aldus de slotzin van een oproep van Nederlandse intelligentsia. Zouden zij ook hebben opgeroepen tot onderhandelingen met Hitler die eveneens van mening was dat Oekraïne geen bestaansrecht had, behalve dan als Kornkammer des Reiches? En wat valt er te onderhandelen met de huidige agressor die bij monde van minister van Buitenlandse Zaken Lavrov onlangs herhaalde dat de doelen van de ‘speciale operatie’ ongewijzigd blijven: capitulatie en vernietiging van de Oekraïense staat en controle over het hele Oekraïense grondgebied.

Laat het Oekraïense lijden bovendien nu juist de reden zijn waarom 85% van de Oekraïners volgens een recente peiling van het Kyiv Internationale Sociologische instituut territoriale concessies aan Rusland onaanvaardbaar acht: ‘’zelfs als dat betekent dat de oorlog langer duurt”. Is het dan niet nogal arrogant om te weten wat voor Oekraïners het beste is?  Alsof Oekraïners nog verteld moet worden hoe vreselijk oorlog is, voor hen is echter één ding erger: namelijk dat niets het gevecht, het verdedigen waard zou zijn. Vrijheid in plaats van slavernij zo luidt al meer dan honderdvijftig jaar de terugkerende roep in Oekraïense poezie en literatuur. “Hoemoet ik in slavernij leven zonder hoop? Vertel me, alsjeblieft, opdat ik niet gek wordt”, zo dichtte schrijver, dichter, kunstenaar en aartsvader van de Oekraïense cultuur Taras Sjevetsjenko(1814--1861).  Veelzeggend is ook dat een van de populairste tattoos die Oekraïners sinds 24 februari 2022 hebben laten zetten het woord volya is, dat zowel "wil" als "vrijheid" betekent.

Toch heerst dus ook in West-Europa een paternalistisch koloniale attitude waarbij Oekraïne en Oost-Europa in het algemeen zelfsturend vermogen wordt ontzegd. Neem bijvoorbeeld ook de oostwaartse NAVO-uitbreiding.  Hoewel voormalige Warschaupact-landen toetreding zochten omdat zij beseften dat het einde van de Sovjet-Unie niet het einde van het Russisch imperialisme betekende, bleek men ook in het Westen vatbaar voor het door Moskou gepropageerde idee dat er sprake was van Amerikaanse druk. En toen Oekraïners met de Maidan-opstand in 2014 massaal kenbaar maakten burger in een Europese rechtstaat te willen zijn inplaats van onderdaan van het Russisch imperium heette het dat de CIA erachter zat. Zelfs na de Krim-annexatie en militaire interventie in de Donbas werden Oekraïense, Poolse en Baltische waarschuwingen tegen de Russische Nordstream II-pijpleiding en daaruit voortvloeiende Europese energie afhankelijkheid als alarmistisch afgedaan. 

Ook Russische dissidenten, zoals ondermeer de in 2015 vermoorde Boris Nemtsov, Gari Kasparov  en Poetins voormalige premier Mikhail Kasjanov, die de suggestie van de hand wezen dat de oorlog in Oekraïne door het westen was uitgelokt, vonden amper West-Europees gehoor. “Al deze verklaringen dat van de NAVO dreiging uitgaat, zijn absoluut kunstmatige redenen die de heer Poetin heeft ontwikkeld,” stelde Kasjanov in april 2022 tegenover CNN. Over de Russische nucleaire dreigementen schreef Andrei Kozyrev, voormalig minister van Buitenlandse Zaken onder Yeltsin in zijn essay Waarom Poetin verslagen moet worden: “Toegeven aan nucleaire chantage is ook suïcidaal, het opent de deur voor afpersers om eindeloos eisen te stellen.”

Alvorens tot onderhandelen op te roepen zou men zich dienen af te vragen of dat momenteel tot een beter resultaat voor Oekraïne, Europa en de internationale rechtsorde kan leiden dan niet onderhandelen. Boris Bondarev, die na de invasie in 2022 ontslag nam als diplomaat bij de Russische VN-missie in Genève, was daar duidelijk over: “Zolang Poetin aan de macht is heeft Oekraïne in Moskou geen serieuze onderhandelingspartner[…] Elke wapenstilstand geeft Rusland slechts de kans zich te herbewapenen voor een volgende aanval.”

Bovendien lijkt duurzame vrede in Europa slechts mogelijk als niet alleen Poetin van het toneel verdwijnt maar de Russische Federatie het imperialisme ook afzweert en een natie onder de post-imperiale naties wordt.