Vervolg ook bestuurders voor rol in volkerenmoord

Het is tijd dat 'schendingen van internationaal recht' niet langer slechts als een politieke leus gezien wordt. Behandel zulke schendingen als ieder ander misdrijf. In het nieuwste rapport van VN-rapporteur Francesca Albanese heeft het OM voldoende materiaal om verschillende bestuurders in Nederland te onderzoeken.

In januari vorig jaar oordeelde het Internationaal Gerechtshof dat Israël 'waarschijnlijk' volkerenmoord pleegt in Gaza. En op 19 juli 2024 bevestigde het hof dat Israëls aanwezigheid in de bezette Palestijnse gebieden volkomen illegaal is. Toch zijn veel bedrijven actief in Israël, of onderhouden banden met Israëlische entiteiten.

Albaneses rapport toont hoe bedrijven betrokken zijn bij apartheid en volkerenmoord in bezette Palestijnse gebieden. Militaire producenten, zoals Elbit Systems en Lockheed Martin, profiteerden van het 65% gestegen Israëlische oorlogsbudget tussen 2023 en 2024. Techbedrijven zoals Microsoft, Google, en Amazon leveren voor miljarden producten aan Israël. De $1,2 miljard ‘Project Nimbus’ cloud-diensten zijn essentieel voor de geautomatiseerde vernietiging door het Israëlische leger. Ook toerismeplatform Booking.com, de stichting Christenen voor Israël, en vervoerder Egged Transportation komen langs.

Onder de VN-Richtlijnen voor Bedrijven en Mensenrechten moeten bedrijven voorkomen dat zij mensenrechten schenden en ingrijpen wanneer bedrijfsactiviteiten toch schendingen teweegbrengen.

Israëls mensenrechtenschendingen zijn uitgebreid gedocumenteerd, waaronder door internationale NGO's zoals Human Rights Watch en Amnesty International. Ieder bedrijf dat, dit wetende, zich blijft inzetten binnen de Israëlische economie, negeert hiermee internationale wetgeving.

Zulke activiteiten kunnen strafrechtelijk vervolgd worden. Niet alleen in de vorm van bedrijfsboetes. Ook voor individuele vervolging van leidinggevenden is er een juridische basis én precedent.

Chemieconcern I.G. Farben leverde in de jaren '40 de pesticide Zyklon B aan Duitse vernietigingskampen. In 1947-'48 werden bestuurders vervolgd voor hun rol bij oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. De voorzitter van de Raad van Commissarissen, Carl Krauch, kreeg bijvoorbeeld 6 jaar cel; de productiechefs Heinrich Bütefisch en Otto Ambros respectievelijk 6 en 8 jaar.

Wat betekenen de bevindingen van de VN-rapporteur voor Nederland? Albanese noemt verschillende Nederlandse organisaties bij naam.

Onder directeur Frank van Oordt steunt de stichting Christenen voor Israël de bezetting van Palestina. Met verwante organisaties maakte het in 2023 zo'n $12,25 miljoen over voor illegale bezettingen; geld dat ook gebruikt werd om paramilitaire kolonisten te trainen.

Booking.com, onder CEO Glenn Fogel, verdubbelde het aantal locaties dat het platform aanbiedt in de bezette Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem.

De Nederlandse Tahal Group International (CEO: Saar Bracha) levert waterinfrastructuur aan bezette Palestijnse gebieden.

De CEO van EBS, Wilko Mol, overziet in Nederland busvervoer in de regio's Zaanstreek-Waterland, Haaglanden, Voorne-Putten en Rozenburg, en IJssel-Vecht. Moederbedrijf Egged Transportation verzorgt vervoer in bezet land.

Zijn dit zaken voor het Internationaal Strafhof? Misschien. Maar niet noodzakelijk. De staat is primair verantwoordelijk dat bedrijven in een land zich aan de wet houden, zo benadrukt Albanese.

Wetboek van Strafrecht, artikel 51, stelt dat wanneer een rechtspersoon (zoals een bedrijf) een strafbaar feit pleegt, zowel die rechtspersoon als de leidinggevenden kunnen worden vervolgd.

Zo vervolgde het Openbaar Ministerie ondernemer Frans van Anraat, omdat zijn bedrijf in de jaren '80 grondstoffen voor zenuwgas leverde aan Irak onder Saddam Hoessein. Met dat gas vermoordde het Iraakse leger in 1988 tenminste 5.000 Koerdische mensen. Op 23 december 2005 veroordeelde de rechtbank in Den Haag Van Anraat tot 15 jaar cel voor medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden.

Ook nu zal strafvervolging soms passen voor Nederlandse bedrijven die willens en wetens banden met Israël onderhouden. Als bestuurders van Christenen voor Israël, Booking.com, of Tahal Group International zich niet aan het internationaal recht houden, dan ligt de volgende stap bij een Nederlandse officier van justitie.