Verzet je, doe iets

Deze week ging ik voor de tweede keer naar de musical Soldaat van Oranje. Ik was er al eens geweest 15 jaar geleden, en was benieuwd naar de veranderingen in het script. Het blijft het verhaal van Erik Hazelhoff, die zich verzet tegen de Duitsers, maar er is in de nieuwe versie meer aandacht voor de rol die de vrouwen speelden. Ada maakt de verkeerde keuzes en steunt de NSB en later de SS. Charlotte steunt het verzet en moet dat met de dood bekopen in kamp Buchenwald. Ook zegt Hazelhoff in deze versie tegen koningin Wilhelmina dat ze de Joodse Nederlanders heeft teleurgesteld.

Tijdens het kijken bedacht ik me dat niet zozeer het script is geactualiseerd, maar dat het verhaal actueler is dan ooit. Het gaat immers over de vraag of je verzet durft de plegen. Hazelhoff weigert de ariërverklaring te tekenen om door te kunnen studeren. Mede-studenten doen dat wel, omdat ze het wel zielig vinden voor de Joodse medestudenten maar afstuderen belangrijker vinden. De keuze maken voor je eigen veiligheid of de vrijheid van jezelf en anderen is ook niet makkelijk. Makkelijker is niets doen. Of gewoon de regels volgen die er nu eenmaal zijn. In het Holocaustmuseum hangen de regels die de Duitse bezetter stukje bij beetje oplegde. Gewoon gehoorzamen aan de nieuwe regels betekende uiteindelijk dat je je Joodse buren moest verraden of in een trein moest duwen.

In de Verenigde Staten staan Republikeinse politici of ambtenaren inmiddels elke dag voor de keuze. Volg ik de nieuwe regels van Trump en red ik daarmee mijn baan? Of weiger ik en riskeer ik mijn baan? Verzet ik me of ga ik mee met de nieuwe, absurde regels?

Verzet vergt enorm veel moed, en soms doodsverachting. De mannen die de Februaristaking in 1941 organiseerden moesten de staking met de dood bekopen. De Februaristaking was de eerste en helaas ook de enige grote staking uit protest tegen de razzia's op Joodse Amsterdammers.

Het is ook niet iedereen gegeven om zo moedig te zijn als Hazelhoff. Maar verzet begint met kleine daden, zegt het prachtige en beroemde gedicht van Jan Campert. Timothy Snyder heeft een lijst met 20 kleine en grote daden opgeschreven die je kunt plegen, ook als je geen verzetsheld met doodsverachting bent. Gehoorzaam niet bij voorbaat de regels. Neem een abonnement op een krant. Praat met andersdenkenden. Geef aan goede doelen. Wees de uitzondering. Wees zo moedig als je kan.

Eerder deze week zag ik Moedig Voorwaarts van de twee geweldige vrouwen van Damn Honey. Ook zij maken zich zorgen over de samenleving. Ook zij riepen op tot verzet. Met acties die je omgeving eerlijker, vriendelijker, ja ook vrolijker maken. Ze zijn ook vreselijk grappig, wat een mooi wapen is, want dictators en mannen met een autoriteitsprobleem houden niet van humor.

Dinsdag staan we bij het standbeeld van de Dokwerker weer letterlijk stil bij de moedige mensen die staakten uit protest tegen de Jodenvervolgingen. Maar laten we ook wat doen. Al is het een kleine daad van vriendelijkheid of protest.