Viktor Orbán speelt een gevaarlijk strategisch spel met de EU, VS, Rusland en China

De overwinning van Trump zal de steeds diepere problemen in de Hongaarse economie en samenleving niet kunnen verhullen.

Vanaf het allereerste begin van de Russische inval in Oekraïne in februari 2022 heeft de Hongaarse premier Viktor Orbán de Europese besluitvorming systematisch verstoord. Zijn onvoorspelbare standpunten over geopolitieke kwesties en confronterende opmerkingen zijn aan de orde van de dag.

Orbáns recente interview, gegeven op de ochtend van de informele vergadering van de Europese Raad op 7 november kan enig inzicht verschaffen in zijn ware ambities en toekomstige gedrag. Hij verklaarde dat Hongarije met succes gerechtelijk activisme uit Brussel heeft weerstaan omdat het altijd bereid is om in opstand te komen tegen inmenging in nationale acties. Hij riep op tot opstand tegen “de wetten en gerechtelijke uitspraken die momenteel van kracht zijn”. Deze klacht heeft betrekking op het Europese Hof van Justitie, dat een boete van €200 miljoen en daaropvolgende dagelijkse boetes van €1 miljoen oplegde aan Hongarije voor het niet naleven van de EU-asielregels.

Het is altijd Orbáns politieke doel geweest om een transformerende speler op het internationale toneel te worden en de toekomst van de EU vorm te geven. Deze benadering kwam al naar voren in 2010, met zijn streven naar een “Opening naar het Oosten” - een beleid gericht op economische diversificatie, onder andere door meer handel en vriendelijkere politieke betrekkingen met Rusland, Turkije en China. Orbáns ambitie is om Hongarije, een klein Oost-Europees land aan de periferie van de trans-Atlantische samenwerking, naar het hart van de Europese - en zelfs mondiale - besluitvorming te duwen. Deze agenda voor het buitenlands beleid is een essentieel onderdeel van zijn nationalistische, onliberale, populistische regime.

In de NAVO wil Orbán zakendeals stimuleren en van zich laten horen. Binnen de EU wil hij de toekomst van de organisatie vormgeven en ervoor zorgen dat deze maximale institutionele en financiële steun biedt voor de economische vooruitgang van Hongarije, terwijl ze zijn onliberale bewind accepteert. Hiervoor is het nodig om de ideologische consensus en politieke bevoegdheden van het blok te verzwakken.

Sinds hij in 2010 aan de macht kwam, nam hij binnen de EU een confronterende houding aan om kritiek op de systematische achteruitgang van de democratie en de toenemende autocratisering in zijn land te weerleggen. Tot 2020 hield hij zich echter aan de voorwaarden van de EU. De opstandige houding, die het vermogen van het blok om eensgezind op te treden openlijk ondermijnt, is nieuw. Het is zowel bedoeld om druk uit te oefenen op de Europese Commissie om een deel van de bevroren EU-fondsen vrij te geven aan de Hongaarse regering, als om te laten zien dat er geen belangrijke beslissing kan worden genomen zonder Orbán.

Te lang hebben de EU-leiders niet resoluut genoeg gereageerd. Onlangs hebben ze echter voorwaarden verbonden aan de Hongaarse COVID-19 herstelfondsen en hebben ze geprobeerd om Orbán politiek te isoleren. De Hongaarse premier had Donald Trump dus hard nodig om de Amerikaanse presidentsverkiezingen te winnen. Door miljoenen dollars te investeren in Amerikaanse lobbyfirma's en rechtse denktanks, hebben de mensen van Orbán een goede reputatie opgebouwd bij verschillende Republikeinse instellingen die het beleid van de volgende Amerikaanse regering kunnen bepalen.

Gesterkt door de overwinning van Trump kon Orbán het zich veroorloven om zich vorige week als een coöperatieve gastheer van zijn mede-Europeanen te gedragen. In tegenstelling tot zijn strijdlustige houding tijdens eerdere ontmoetingen, tijdens de top van de Europese Politieke Gemeenschap en de informele Europese Raad die daarop volgde, leek Orbán gematigd en terughoudend. Dit zijn natuurlijk allemaal rookgordijnen om zijn toegang tot fondsen te behouden - een spel van misleiding waar de andere EU-leiders Orban ook in hebben meegesleept, uit zwakte en de overtuiging dat het beter is om zelfs maar een oppervlakkige eenheid te bewaren.

Achter gesloten deuren was de harmonie minder overtuigend. Tijdens een persconferentie riep Orbán op tot een onmiddellijke wapenstilstand in Oekraïne, terwijl de Oekraïense president Volodymyr Zelensky benadrukte dat niemand kon verwachten dat de Russische president Vladimir Poetin genereus zou zijn en beweerde dat vrede niet kan worden gekocht door zwakte.

Zelensky's opmerkingen waren gericht aan zowel Orbán als Donald Trump. Nu deze laatste is verkozen tot de volgende Amerikaanse president, is het onzeker of hij Oekraïne zal blijven steunen. Trump wil misschien vrede in Europa om zijn aandacht te kunnen richten op andere geopolitieke conflicten, ten koste van de toekomst van Oekraïne en de veiligheid van Europa. In deze zeer gevoelige situatie zou Orbán een belangrijke gesprekspartner kunnen worden. Hij heeft zichzelf sinds het begin van de oorlog gepositioneerd als een “vredesstichter” en wil nu de vruchten plukken van zijn riskante en controversiële strategie.

Een kans om deze rol te spelen, hoe symbolisch ook, is een van de voordelen die Orbán kan halen uit een tweede Trump-regering. Maar de relatie tussen de VS en Hongarije is niet zonder uitdagingen, zelfs niet nu Trump is teruggekeerd in het Witte Huis.

Als lid van de interne markt kan de Hongaarse premier geen individueel spelletje spelen met de Verenigde Staten, mocht er een mogelijk handelsconflict ontstaan tussen Washington en Brussel. Er is ook geen garantie dat de aanstaande Republikeinse regering Orbán volledig welgezind zal zijn. De woorden van de Republikeinse leider van de Amerikaanse Senaat Mitch McConnell zouden moeten waarschuwen tegen garanties voor een intensievere samenwerking: “Toen het Chinese staatsbedrijf zei spring, vroegen de Hongaarse ambtenaren toen, hoe hoog?”

Orbán zal doorgaan met lobbyen om aan de horizon van Trump te blijven. Als de transactionele instincten van Trump de overhand krijgen in zijn aanpak van wereldwijde conflicten, kan Orbán daarvan profiteren. Orbán mag dan sterk zijn, Hongarije is klein, diep geïntegreerd in de EU en de Hongaren zijn graag Europeanen. De vooruitgang en het succes van het land zijn veel meer afhankelijk van het succes van de EU dan van wat dan ook.

Bovendien is Orbán aan het verzwakken. Hoewel hij het grootste politieke blok in Hongarije is, verliest zijn partij steun. Orbán is niet langer de populairste politicus en hij is niet onaantastbaar. De overwinning van Trump zal de steeds diepere problemen in de Hongaarse economie en samenleving niet kunnen verhullen.

Ondertussen moeten de Europese partners van Hongarije zich voorbereiden op verdere uitdagingen en moedig, strategisch en creatief nadenken over hoe ze met een stoorzender moeten omgaan. Orbán heeft, zoals hij zelf al waarschuwde, iets achter de hand om zijn bondgenoten te verrassen - en er staat veel op het spel.

Dit artikel is eerder gepubliceerd door Carnegie Europe