Vol hoop en wachtend in ‘Niemandsland’

De Syrische Hala Alshimali is sinds januari 2022 in Nederland. Zij is gevlucht. Vluchten is iedereen die je lief hebt achterlaten met de urgentie om iets van je leven elders te willen maken. Er gaat veel tijd verloren aan wachten. Je komt in een soort van niemandsland terecht. Haar ‘weg’ is exemplarisch voor vele anderen. In plaats van dat de politiek de procedure versneld afhandelt, traineert zij deze. Een relaas.

Hala Alshimali is geboren (19 mei 1993) in Damascus, de hoofdstad van Syrië en opgegroeid. Moeder en vader brachten 4 kinderen op de wereld. 2 jongens en 2 meiden. Hala kwam als 2e in het gezin ter wereld. Zij voelde zich in haar jeugd, in Damascus Capitol, onbezorgd en vredig. Ze zat op basketbal, tennis, ballet en speelde piano. Speelde met haar broertjes in de oude stad, verwonderend kijkend naar de talloze fonteinen, de Citadel en de Kathedraal van Damascus.

Het begin van de oorlog
De onbezorgdheid maakte plaats voor protesten en opstand van diverse groepen onder de bevolking van Syrië. De oorlog begon in 2011. Hala zag gewapende mannen in hun straat, dreiging en wanhopige mensen. De 18 jarige Hala wilde architectuur studeren aan de Damascus University. Ze besloot in overleg met haar familie de studie te starten aan de Aleppo University, 600 kilometer van Damascus. Eén jaar heeft zij daar gestudeerd. Ook daar kwam de ellende langs, boekverbrandingen, veel zelfmoorden, religieuze conflicten. Terug naar haar ouders en de universiteit in Damascus om haar studie af te ronden.

Hala had een droom voor een studie over de grens. Zij kon met haar Scholar-ship nadat zij in Libanon haar Engelse test deed, op 3 september 2019 afreizen via Libanon naar Boedapest. Ze werd toegelaten om een master te doen bij de Budapest University of Technology and Economics. Na 2 en een half jaar had ze haar master architectuur. Tijdens haar studie werkte ze bij Pizza King Budapest. Er kwamen onverminderd berichten door over de hopeloos wordende situatie in Damascus. Bedreigingen, huurmoordenaars en willekeurige aanhoudingen, vaak om losgeld af te dwingen waren aan de orde van de dag. Het bereikte ook haar familie. Hala wist: er is geen weg terug naar Damascus.

Ter Apel naar Budel
Maar waar dan? Op 29 januari 2022 arriveerde zij op Eindhoven Airport, in haar eentje. Ze wist welke feitelijke stappen ze moest nemen maar had geen idee wat haar te wachten stond. Ze liet zich door een bekende in Breda opvangen. En 2 dagen later ging ze de reis van 272 kilometer aan naar Asiel Zoekers Centrum (AZC) Ter Apel in de gemeente Westerwolde. Het was heel koud. Hala was dubbel gekleed. De incheck bij de AZC bestond uit een coronatest, controle van identiteit, een foto en ze kreeg een rood armbandje om. De dag bestond uit wachten en wachten op de vervolgstap. Zij ontving een afgesloten bakje met voedsel. Ze moest de nacht, als enige vrouw, doorbrengen in een tent met 24 mannen. Ze deed geen oog dicht en belde doorlopend met haar familie.

De mensen met de rode armband werden om 05.00 uur gewekt en gingen in een busje naar het politiebureau in Budel te Brabant. De politie nam alle bezittingen in en stelde de vraag aan Hala hoe zij in Nederland is gekomen? 12 uur later werden de ‘rode armbanden’ naar AZC Budel gebracht. Op het terrein van de voormalige Nassau-Dietzkazerne. ‘Gebouw 19’ werd haar verblijf en slaapplek. AZC Budel is na Ter Apel het grootste asielzoekerscentrum van Nederland met maximaal 1500 opvangplekken. Er werd vis gebakken op de slaapkamer, die zij deelde met 3 Eritrese en nog 2 Syrische vrouwen. De verscheidenheid aan verschillende soorten asielzoekers was in Budel zeer groot. Aan haar familie schreef zij een App: ‘het gaat allemaal best goed hoor’.

Van Budel naar Gilze en Rijen
Op 14 februari 2022 kreeg ze een 1ste interview met de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) van het Ministerie van Asiel en Migratie. Hala sprak 3 kwartier met een aardige begripvolle IND mevrouw. De nerveuze Hala kreeg vragen als: Wat is je religie? Waar leefde je? Waar is de universiteit? Na een paar uur wachten stond ze op ‘de lijst’ om naar AZC Gilze en Rijen overgeplaatst te worden. 1500 opvangplekken, met 3 personen in één smalle container. Een uur lopen van Gilze en Rijen in the middle of nowhere. 8 maanden wachten en verveling. Ze ging 3 keer in de week naar de informatiebijeenkomst van het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) om voor hen te tolken. Daar putte ze wat moed uit. Ze ging soms naar de fitness, bibliotheek en naar het AZC-café. De meeste COA medewerkers waren behulpzaam en er waren er ook bij die weinig behulpzaam waren. In Den Bosch op 30 september 2022 vond haar 2e interview met de IND plaats. Ze kreeg haar B-status: toelating op humanitaire gronden die verband houdt met de politieke situatie in het land van herkomst.

Van Gilze en Rijen naar Heeg
Volgende stap was naar AZC Heeg in Friesland. Een kleine boot met 20 benauwende hutten, haar verblijf en slaapplek bij ‘Waterherberg it Beaken’. Een boot waar de scheepsramen nog net niet onder water stonden. Het COA besloot Hala de ‘koppelgemeente’ Westerwolde te geven. Hala zag voor zichzelf meer een toekomst als architect in een stad met verschillende mogelijkheden voor werk. Om van koppelgemeente te kunnen veranderen moet je aan één van de volgende vier voorwaarden voldoen:  Werk vinden met een arbeidscontract. Of een opleiding volgen. Of directe familie hebben en/of dat de gezondheid situatie een specifieke instelling vereist. Hala vond werk in een bakkerij in Amsterdam. Ondanks haar baan en arbeidscontract kreeg zij geen toestemming om van koppelgemeente te veranderen. Ze besloot om vervolgens een master Cultureel Erfgoed te volgen aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. In het Nederlands zouden we zeggen: ‘Wat zij in haar kop heeft, heeft zij niet in haar kont. Hala wil het liefst van niemand afhankelijk zijn, zij wil zo snel mogelijk haar eigen broek ophouden.

Van Heeg naar Katwijk naar Leiden naar Voorburg en van Beverwijk naar Amsterdam
Een Syrische vriend, getrouwd met een Nederlandse vrouw, wees Hala op de organisatie TakeCarebnb. Een organisatie die statushouders (zij die een verblijfstatus hebben) koppelen aan een logeeradres in een gastgezin waardoor je in aanraking komt met het ‘normale leven’, je je vrij kunt bewegen, daar waar de integratie begint. Hala zocht contact met AZC Katwijk en Leiden. Ze kreeg in augustus 2023 te Voorburg een gastgezin en verbleef daar 10 maanden. Uiteindelijk  kreeg Hala als koppelgemeente Amsterdam toegewezen door het COA. En volgde een basiscursus Nederlands in Amsterdam. Sinds augustus 2024 zit Hala in een gastgezin in Beverwijk. In november ontvangt zij een sleutel van haar toegewezen ‘Flexwoning’ in Amsterdam. Zij is nu in afwachting van de start van de Intensieve Nederlandse cursus in het kader van de Inburgering aan de Universiteit van Amsterdam.

Hala heeft alles wat zij lief heeft achter moeten laten om een zo gewoon mogelijk leven te kunnen leiden zoals jij en ik. Hala is een mooie, leuke, bescheiden en krachtige jonge vrouw, eigenlijk wil ze als iedereen zijn: en een veilige plek, een normaal leven, een familie, vrienden, de architectuur wereld versterken. En Nederland iets teruggeven.

De Spreidingswet intrekken, de opvang nog soberder willen maken, gezinshereniging willen beperken, de beoogde afbouw van COA en IND maakt dat mensen die gevlucht zijn nog langer moeten wachten in ‘Niemandsland’. De Vereniging Nederlandse Gemeenten en anderen deden onlangs een oproep aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over betere mogelijkheden voor asielzoekers. In het onderzoeksrapport ‘Wachten of werken?’ wordt vastgesteld dat vertraging van kansrijke asielzoekers leidt tot het verlies van vaardigheden, vermindert welzijn en verkleint de kans op een succesvolle arbeidsintegratie. In een land met veel arbeidstekorten biedt dit kansen.

Roel Berghuis (gastgezin TakeCarebnb)