Volksmisleiding en het neerzetten van een vijandbeeld

Maandagavond plaatste de Amsterdamse historicus Mathieu Peulen op Joop een artikel ter verdediging van het boerkaverbod. Het is een reactie op een stuk van mij over hetzelfde onderwerp. Peulen is een groot voorstander van het verbod. Ik ben van mening dat het een doekje voor het bloeden is, vooral bedoeld om stemmen te winnen bij mensen die zich zorgen maken over de islam in Nederland. Met het tegengaan van onderdrukking en het emanciperen van onderdrukte moslima’s heeft het naar mijn inzicht allemaal niets te maken.

Mathieu Peulen giet de fiolen van zijn toorn overigens vooral uit over een entiteit die hij aanduidt als ‘progressief Nederland’. Dit ‘progressief Nederland’ zou wel het christendom aanvallen en belachelijk maken maar de islam in alle opzichten ontzien.

Dit is een modern voorbeeld van een categorie volksmisleiding die al in het laatste kwart van de negentiende eeuw tot wasdom kwam. Toen werd namelijk in een aantal Europese landen de grote meerderheid van de (mannelijke) bevolking voor het eerst een politieke factor van betekenis. Tegelijkertijd ontstond de mogelijkheid grote hoeveelheden mensen – tot miljoenen aan toe – te bereiken door middel van de goedkope massapers. Spoorlijnen, telegraaf en een sterk verbeterde postbezorging speelden hierbij ook een wezenlijke rol.

Volksmenners Volksmenners ontdekten dat je de mensen eerder tégen dan voor iets in het geweer kon brengen. Vooral als het mogelijk was een zondebok aan te wijzen voor al het maatschappelijk kwaad. In het algemeen was dat een vage vijand: de bourgeoisie, de anarchisten, de joden, enzovoorts. Rond zulke vijanden liet zich dan gemakkelijk een samenzweringstheorie construeren.

Het is voor het individu aantrekkelijk om een dergelijke theorie te omarmen. Je bent dan immers het slachtoffer. Je misère wordt niet veroorzaakt door je eigen slampamperij maar door anderen die je bewust klein houden om je zo als een parasiet leeg te zuigen. De volksmenner neemt je eigen verantwoordelijkheid van je weg. Je wordt gereduceerd tot een volgeling die met talloze anderen zijn woorden toejuicht en nabauwt. Daarom hebben factcheckers ook zo weinig vat op reaguurders en aanverwant volk. Feiten verontrusten. Feiten ondermijnen de fijne gedachte dat jij je droomwensen niet verwezenlijkt omdat een netwerk van vijanden de pik op je heeft.

Zo publiceerde de Franse journalist Edouard Drumont in 1899 een boek waarin hij beweerde dat vrijmetselaren achter de schermen de wereldmacht uitoefenden. Lees het hier. Drumond was uiteraard niet de uitvinder van het genre maar wel een treffend voorbeeld. Zijn methode is in de eerste helft van de twintigste eeuw op grote schaal ingezet om massabewegingen van de grond te tillen. Succes was verzekerd als je een collectieve vijand aan kon wijzen, die als zodanig niet bestond maar waarvan iedereen wel concrete voorbeelden kende.

Heel Duitsland wist dat het Kaufhaus des Westens in handen was van een joodse familie. Zo symboliseerden de etalages van dit elegante warenhuis de grote wereldwijde joodse samenzwering tegen het blanke ras en in het bijzonder het Duitse volk. Aan de linkerkant van het politieke spectrum waren de communisten kampioenen in het ontwikkelen van vijandbeelden in samenhang met samenzweringstheorieën waarin niet alleen de kapitalistische klassenvijand een grote rol speelde maar ook concurrenten. Zo ontwaarde Stalin overal sporen van een trotskistische samenzwering. De beulen in zijn kelders wisten genoeg trouwe partijgenoten zover te krijgen dat zij op schijnprocessen volledige bekentenissen aflegden over hun woelmakerij. Er werd op grote schaal geloof aan gehecht.

Elite In de eenentwintigste eeuw is deze aanpak opnieuw in de mode geraakt, vooral door toedoen van Pim Fortuyn die enerzijds de islam en anderzijds ‘de elite’ aanwees als wortel van alle kwaad. Na zijn tragisch einde hebben Geert Wilders en Thierry Baudet zich van deze erfenis meester gemaakt en dat met groot succes. Sindsdien denken honderdduizenden Nederlanders, dat zij klein gehouden worden door de elite, meestal samen met de grachtengordel. Zij komen er niet aan te pas vanwege de machinaties van de kartelpartijen. Of zij menen dat de Turkse groenteboer om de hoek een bewijs is voor de omvolking. Hij is gekomen om de Nederlanders met hun joods-christelijke achtergrond te vervangen door mediterrane moslims. Een en ander brengt de islam tot stand door continue immigratie, gezinshereniging en natuurlijk het maken van vele, vele kinderen. Kijk: daar wordt weer een kerk gesloten terwijl een stuk verderop de moslims de weinige parkeerruimte in beslag nemen omdat zij allemaal met de auto naar de splinternieuwe moskee komen.

Vrijwilligers Mathieu Peulen laat in zijn stuk op Joop goed zien hoe het allemaal werkt. Iedereen kent in de eigen omgeving wel een paar GroenLinksers of kerkmensen die vrijwilligerswerk doen in het asielzoekerscentrum. Op grond daarvan tovert Peulen een grote gezamenlijkheid, ‘progressief Nederland’, uit de hoge hoed. Dat is de vijand. Zodra die is aangewezen, kunnen de verwijten beginnen. In het geval van Peulen: dit progressieve Nederland ontziet de moslims wel maar de christenen niet. Aangezien ‘progressief Nederland’ aan Peulens eigen creativiteit ontsproten is, geeft het geen weerwoord. Dus kan hij daarna zijn gelijk blijven opeisen. Zo deden Drumont en zijn opvolgers het destijds ook. Het werkt tot op de huidige dag. Dat blijkt uit de grote hoeveelheden bijval die Peulen ontvangt. Men trapt er massaal in.

Bewijs en onderbouwing Wie bezwaar maakt tegen loze beschuldigingen en daarmee samenhangende samenzweringstheorieën, wordt op hoge toon om bewijs en onderbouwing gevraagd. Hoezo hebben de joden geen kwaad in de zin? Toon maar aan dan.

De volksmenner zelf toont niets aan, heeft misschien wat anekdotes paraat maar geen enkel stukje empirisch bewijs. Peulen noemt van zijn kant enkele opiniemakers op die het met hem eens zijn zoals Zhini Özdil, die dezelfde beschuldigingen uiten als hij en evenmin met feiten, cijfers en namen komen. Hij merkt daarnaast op: “Ook over de dubbele moraal ten aanzien van christenen en moslims zwijgt Van der Horst. Moet ik nu concluderen: wie zwijgt, stemt toe?”

Welke dubbele moraal? Waarin komt die dubbele moraal dan tot uiting? En hoe wijd verbreid is die dubbele moraal? Onder wie? En waarop is de mening van de auteur gestoeld, dat ik bewust zwijg? Klap op de vuurpijl is de insinuerende vraag aan het eind. Onthoud goed, als je vijandbeelden verspreidt om mensen achter je te krijgen, wees dan nooit eerlijk en onthoud: een slag boven de gordel is geen slag. En geef toe: je vond het eerst wel ráák van dat zwijgen en wie zwijgt stemt toe. Maar het is de teerkwast van de zwartmakerij die rechtstreeks komt uit de gereedschappenkist van de laat-19e-eeuwse volksmenners.

Misleiding Behalve ‘progressief Nederland’ voert Mathieu Peulen nog zo’n vijand à la Drumond op: de white saviours , die je op de vingers tikken. Wie zijn dat dan? Ja, er zijn de nodige artikelen verschenen waarin op tal van gronden werd betoogd dat een wettelijk boerkaverbod zijn doel voorbij schiet én/of in strijd is met de traditionele Nederlandse vrijheden. Is het bijvoorbeeld wel zo verstandig om boerkadragende vrouwen de toegang tot de bibliotheek te ontzeggen? Is dat niet precies wat die patriarchale onderdrukker thuis wil?

Die artikelen richten zich dus tegen het middel en niet tegen het doel. Het is misleiding om zulke auteurs uit te roepen tot fellow travellers van het salafisme. Dat is er overigens eentje van Lenin . Die zei dan dat iemand ‘objectief’ een aanhanger van de reactie was als deze iets beweerde dat tegen zijn lijn in ging.

Een PvdA-activist van de derde categorie vertoonde zich op de Pride in een boerka maar werd onmiddellijk door partijleiders tot de orde geroepen. De grote demonstratie ter ondersteuning van boerkadraagsters trok meer verslaggevers dan deelnemers. Progressieve massa’s, psalmodiërende koren van white saviours of andere door volksmenners als Peulen gepostuleerde entiteiten schitterden door afwezigheid. De Koekamp bleef angstwekkend leeg. Geen wonder, 95% van de moslims heeft niks met het salafisme, zo leren wij van Mathieu Peulen. Als ik net zo’n demagoog was als hij, had ik overigens geschreven. Geen wonder, 95% van de moslims heeft niks met het salafisme, moet Peulen zelf toegeven. Voel je het verschil? Proef je de nuance? Merk je hoe in een kwaad daglicht stellen werkt?

Lesmateriaal Het artikel van Mathieu Peulen laat goed zien dat propagandatechnieken uit de late negentiende eeuw nog steeds hartstikke actueel en relevant zijn. Het is jammer dat ik geen les geef op een gymnasium. Wat zou het een prachtig materiaal zijn om daarmee massamedia in verband met propaganda en het scheppen van vijandbeelden te behandelen. Natuurlijk maken we dan een scherp onderscheid tussen de toepassing van propagandatechnieken en de kwestie van het boerkaverbod zelf. Daar kun je natuurlijk ook op grond van rationele argumenten over van gedachten wisselen.