Voorstellen voor vrede in Gaza keer op keer weggestemd in de Tweede Kamer

Opinieonderzoeken laten een grote en groeiende kloof zien tussen het Gaza-beleid van de regering en de voorkeuren van de Nederlandse bevolking, die in meerderheid juist strengere maatregelen tegen Israël wil. Uit een recente peiling blijkt bovendien dat veel Nederlanders de oorlog in Gaza meewegen in hun partijkeuze voor de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen. Een kwart weegt dit enigszins mee, 11 procent veel en 7 procent heel veel. Voor maar liefst 43 procent doet Gaza er in het stemhokje in meer of mindere mate toe.

Relevant is dus hoe politieke partijen denken over het ongekende geweld tegen Gaza, waar al 67 duizend Palestijnen, grotendeels burgers, zijn gedood en onlangs gelukkig een staakt-het-vuren is overeengekomen. Afgaan op verkiezingsretoriek, waarbij mooie woorden gemakkelijk gepaard gaan met lege beloften, geeft zomaar een vertekend beeld. Beter is het om te kijken naar daadwerkelijk stemgedrag. Hoe stemden partijen over Gaza sinds deze volksvertegenwoordiging twee jaar geleden aantrad? Wie dit bekijkt, ziet dat veel pogingen om druk op Israël op te voeren, werden geblokkeerd.  

Vrijwel meteen, in oktober 2023, was duidelijk dat Israël talloze oorlogsmisdaden beging. Mensenrechtenorganisaties documenteerden dat. En in januari 2024 zag het Internationaal Gerechtshof al aanwijzingen voor genocide en legde het Israël een aantal maatregelen op (die niet werden uitgevoerd).

Desondanks werd nog in mei 2024, toen al 35 duizend Palestijnen waren gedood, een motie voor een permanent staakt-het-vuren weggestemd. Alleen de SP, GroenLinks-PvdA, de PvdD, DENK, Volt, D66 en FVD steunden de oproep, slechts 50 van de 150 zetels in het parlement.

Eind 2024 volgde een rapport van Amnesty International dat concludeerde dat Israël genocide pleegt. Allerlei andere organisaties en de meerderheid van de Nederlandse vinden dat ook. Maar in de Tweede Kamer was er in april dit jaar geen steun voor een motie die de regering vraagt te erkennen dat Israël genocide pleegt. Alleen de SP, GroenLinks-PvdA, de PvdD, DENK, Volt en D66 (47 zetels) steunden het voorstel.  

Een paar maanden later was er eveneens onvoldoende steun (74 zetels) voor een motie die de regering verzoekt zich nadrukkelijk te conformeren aan de verplichtingen onder het genocideverdrag. Dit ondanks artikel 90 in de grondwet, dat stelt dat de regering de ontwikkeling van de internationale rechtsorde bevordert. Deze oproep werd door dezelfde zes partijen gesteund, nu aangevuld met NSC, CDA en ChristenUnie.

De Tweede Kamer sprak ook over het associatieakkoord met de EU. In deze overeenkomst, die Israël allerlei handelsvoordelen geeft, is afgesproken dat mensenrechten gerespecteerd moeten worden. Maar dat gebeurt niet. Een motie die pleit voor opschorting van het akkoord kreeg, in december 2023, enkel steun van de SP, DENK en PvdD (11 zetels).

Een nieuwe poging kreeg, in november een jaar later, steun van 50 zetels. Dezelfde partijen, nu aangevuld met GroenLinks-PvdA, Volt, D66 en FVD. Pas in juli dit jaar pleitte toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp in de EU voor opschorting van dit akkoord.

Omdat besluitvorming in de EU geblokkeerd werd, is aangedrongen op nationale maatregelen. Vooral op een handelsverbod voor de Israëlische nederzettingen in bezet Palestijns gebied, die volgens internationaal recht illegaal zijn en een Palestijnse staat onmogelijk maken. Een motie hierover kreeg in juli 2025 onvoldoende steun, enkel van de SP, GroenLinks-PvdA, de PvdD, DENK, Volt, D66, het CDA en FVD (55 zetels).

Een nieuwe poging kreeg een maand later, na de tweede val van het kabinet, meer steun (72 zetels), omdat NSC zich er nu ook voor uitsprak. Weer een maand later was er eindelijk een meerderheid, toen de demissionaire regering van VVD en BBB het voorstel omarmde – een zeldzame keer dat Nederland een serieuze maatregel tegen Israël instelt.

Een andere mogelijkheid om nationaal actie te nemen, betreft de wapenhandel. Maar ondanks oorlogsmisdaad na oorlogsmisdaad is er in de Tweede Kamer geen steun voor een embargo op de export van wapens naar Israël. Een motie hiertoe werd in mei 2025 alleen gesteund door de SP, GroenLinks-PvdA, de PvdD, DENK, Volt en D66 (47 zetels).

Omdat Nederland relatief weinig wapens exporteert, is de aandacht in het debat verschoven naar de import. Nederland kocht afgelopen vijf jaar voor zo’n twee miljard euro aan Israëlische wapens. Hiermee wordt de oorlogskas gespekt en, indirect, bijgedragen aan de genocide in Gaza. Een motie om geen nieuwe wapens in Israël te kopen kreeg echter, in augustus dit jaar, onvoldoende steun. Alleen de SP, GroenLinks-PvdA, de PvdD, DENK, Volt, D66 en FVD (50 zetels) stemden er voor.

Dit artikel had veel langer kunnen zijn. Het parlement heeft talloze kansen laten lopen om, hoe bescheiden ook, werk te maken van vrede, om een bijdrage te leveren aan het voorkomen of beëindigen van de meest ernstige misdaden in Gaza, waaronder genocide.  

Het is zeer te hopen, zoals de peiling uitwijst, dat de verschrikkingen in Gaza inderdaad serieus worden gewogen wanneer eind oktober een vakje rood wordt gekleurd. Wellicht dat voor een nieuwe Tweede Kamer respect voor het internationaal recht dan wel leidend is in het stemgedrag.

Thomas van Gool is expert Israël-Palestina bij vredesorganisatie PAX