Vrijheid met een bijsluiter

Wat is herdenken waard als het anderen uitsluit?

Ze zeggen: Vrijheid geef je door.
Maar blijkbaar… alleen als het binnen het draaiboek past.

4 mei. Twee minuten stilte. 5 mei. Feesten alsof je nooit onderdrukt bent geweest. Maar zodra iemand iets zegt over een ander volk dat nú onderdrukt wordt? Dan wordt het ongemakkelijk. Dan hoor je ineens: “Dit is niet het moment.”
Pardon?

Mensen mogen wél bloemen leggen voor verzetsstrijders uit '40-'45. Maar niet hun stem laten horen voor de doden van vandaag? Wie bepaalt dat eigenlijk? Wie heeft het alleenrecht op rouw?

Frits Barend dacht dat hij dat wel had. Op tv zei hij letterlijk: “De Nationale Dodenherdenking wordt me afgepakt.”

Sorry Frits, met alle respect, maar de dodenherdenking is geen privébezit. Jij claimt die twee minuten stilte alsof het jouw familiestuk is. Maar ik heb net zo goed het recht om stil te zijn. Of juist niet.

Ook ik rouw. Ook ik herdenk. Maar dan niet alleen de doden uit het verleden, ook die van vandaag. Want vrijheid zonder empathie is geen vrijheid, het is decor.

Ik vind het oprecht verschrikkelijk wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. Echt. En ik besef me ook heel goed dat Marokkaanse soldaten — mannen uit mijn roots — zij aan zij hebben gestreden met Franse troepen tegen het nazi-regime.

Ze kwamen uit een kolonie, vochten voor een vrijheid die ze zelf niet hadden. Hun namen staan op nauwelijks een steen. Toch deden ze mee. Voor het grotere goed.
Dus ja, herdenken raakt mij ook. Misschien juist daarom.

Maar het wringt als we alleen díé oorlog serieus nemen. Alsof andere oorlogen pauze nemen op 4 en 5 mei. Alsof Gaza even op mute staat. Alsof bommen stoppen met vallen omdat Nederland stil is.

Je hoeft geen bord met “Free Palestine” omhoog te houden om te begrijpen: Vrijheid is pas echt iets waard als je het ook gunt aan mensen die niet op jou lijken. Maar zodra jongeren op 5 mei roepen: “Nooit meer betekent óók nooit meer Gaza,” krijgen ze de volle lading. “Respectloos!” “Misbruik van de herdenking!”
Nee, dit ís herdenken. Dit is vrijheid gebruiken waarvoor het bedoeld is.

Zeg dan gewoon eerlijk:
“We herdenken selectief.”
“We vieren voor onze eigen soort.”

Zet het op het programmaboekje:
Vrijheid: alleen geldig van 1940 tot 1945, binnen de landsgrenzen.

Dan weten we waar we aan toe zijn.

Want dit is de pijn: een jongen uit Rotterdam-Zuid die z’n opa verliest in Gaza, mag op 4 mei niet stil zijn voor hem. Want z’n opa stond niet op de juiste lijst. Niet wit genoeg. Niet Europees genoeg. Niet belangrijk genoeg.
Maar z’n rouw is écht. Zijn stilte telt ook. Zijn tranen zijn niet minder zout.
Snap je?

We leren kinderen op school: "Herdenken is belangrijk." Maar niemand zegt erbij: tenzij je herdenkt wat nú nog gebeurt. Tenzij je de verkeerde naam noemt. Tenzij je erbij zegt dat nooit meer ook geldt voor mensen die er vandaag nog zijn.

En dat is het echte ongemak. Niet het protest. Niet de spandoeken. Maar het feit dat we liever wegkijken dan erkennen dat bevrijding nog niet wereldwijd is.
We zitten op 5 mei aan ons biertje, posten iets over “vrijheid,” en scrollen langs beelden van bommen op ziekenhuizen. Scrollen. Gewoon… verder.
Alsof het reclame is.

Vrijheid geef je door, zeggen ze. Maar sommige mensen moeten het nog steeds uit handen rukken.

Want wat is vrijheid waard als je moet zwijgen om anderen niet te storen?
Wat is herdenken waard als het anderen uitsluit?

We willen stilte op 4 mei. Maar kunnen geen stilte verdragen die niet om Nederlandse soldaten draait.

We willen vieren op 5 mei. Maar niet geconfronteerd worden met het feit dat sommige mensen nog steeds vechten voor wat wij al 80 jaar hebben.

Dat is geen vrijheid. Dat is façade.

Dus ja, ik snap die jongeren. Die opstaan. Die hun stem gebruiken. Juist op 4 en 5 mei. Dat ís vrijheid.

En ik toon ook respect voor mensen zoals Angélique Eijpe — die haar familie verloor in Gaza — en het initiatief nam voor een inclusieve herdenking in Den Haag. En voor gastspreker Hedy d’Ancona, die durfde te zeggen dat herdenken ruimte moet maken voor iedereen die lijdt onder oorlog. Niet alleen vroeger, ook nu.

Dat is geen disrespect. Dat is lef. Dat is liefde.
En dus eindig ik met dit:

Als jij mag herdenken, mag ik dat ook.
Als jij mag zwijgen voor je verleden, mag ik spreken voor mijn heden.
Want vrijheid met een bijsluiter?
Is geen vrijheid. Punt.