Vrouwenleed, een bittere pil voor mannen

Elke acht dagen wordt in Nederland een vrouw vermoord door een man, vaak iemand dicht bij haar. Femicide, verkrachting, mishandeling en uitbuiting van vrouwen zijn geen losse incidenten, maar symptomen van één kernprobleem: een cultuur die vrouwen reduceert tot objecten voor mannelijk gebruik. Dit probleem wortelt in hoe we mannelijkheid definiëren, maar het heeft ook bredere gevolgen. Samenlevingen die vrouwen gelijkwaardiger behandelen, presteren economisch, wetenschappelijk, sociaal en cultureel beter. Wat dat betreft is iedere econoom als snel een feminist. Dit geldt ook voor hoe samenlevingen omgaan met minderheden, zoals homoseksuelen. De oplossing ligt in het herschrijven van onze “sociale software” – en dat begint bij mannen. Niet omdat ik zelf een vrouw ben, moeder van zonen, of links politica. Maar omdat ik de cijfers ken en de gevolgen zie die vrouwenleed op vaders, broers en partners heeft. Onze samenleving over de volle breedte schaadt. Onherstelbaar leed, dat jaarlijks miljarden kost en tegelijk niet in geld kan worden uitgedrukt. Omdat vrijheid voor allen onbetaalbaar is.

De rode draad in femicide, verkrachting, mishandeling en uitbuiting is objectificatie: vrouwen worden gezien als middelen voor mannelijk genot of nut, niet als werkelijk gelijkwaardige mensen. Dit zien we scherp in de seksindustrie. Ik ben niet tegen prostitutie als het een vrije keuze is van mentaal gezonde vrouwen. Maar te vaak gaat het om vrouwen die zo getraumatiseerd zijn dat ze dissociëren – een teken van complex trauma – om hun werk te doorstaan. Een vriend deelde zijn afschuw hierover. Hij werd geraakt door de golf van zelfmoorden onder jonge pornoactrices in de VS wier films nog steeds online staan, zelfs na hun dood. “Het is een wereld die voor driekwart draait op vrouwen die psychisch kapot zijn,” zei hij. “Als een ARBO-arts ze zou keuren, zouden ze worden afgekeurd.” Toch drijft de vraag van mannen deze industrie, die bloeit op geestelijke verminking.

Sommigen beweren dat prostitutie verkrachting van anderen voorkomt, een “uitlaatklep” voor mannelijke lust. Maar dit offeren van beschadigde vrouwen om anderen te “sparen” is een zieke logica. Het is een symptoom van een cultuur waarin vrouwen worden gedehumaniseerd – en dat is geen natuurwet, maar een keuze. In sommige streken zelfs bewust, als onderdeel van genocide. Anderen geven vrouwen zelf gewoon de schuld: Verkeerde vrienden, te kort rokje, ’s nachts langs de Amstel fietsen zonder mannelijke beschermer, etc.. Het probleem wisselt dan van eigenaar.

Zijn mannen biologisch geprogrammeerd voor dominantie en verovering, zoals we zien in sommige natuurvolken waar mannen vaak de leiding nemen? Misschien deels. Testosteron kan agressie en competitie aanwakkeren, eigenschappen die ooit cruciaal waren voor overleving. Maar mensen zijn gelukkig geen gevangenen van hun biologie. Onze kracht ligt in onze cultuur, onze “sociale software,” die bepaalt hoe we die driften gebruiken. In moderne samenlevingen leidt ongecontroleerde dominantie niet tot overleving, maar tot ongelijkheid en geweld en daarmee tot samenlevingen die op alle vlakken matig presteren. In de steentijd maakte dat niet zoveel uit. Nu wel.

Die cultuur zien we in hoe jongens worden opgevoed: stoer, emotieloos, vrouwen als “trofeeën.” Het resultaat is een mentaliteit waarin mannen leren dat hun verlangens boven de waardigheid van vrouwen staan. Femicide is het extreme eindpunt, maar elke vorm van geweld begint bij deze objectificatie. Waarbij de vrouw door een man vaak hartstochtelijk aanbeden wordt. Maar dan wel als voorwerp. In concurrentie soms met zijn auto en huis. En ook dat noemt men liefde.

Samenlevingen die vrouwen gelijkwaardiger behandelen, bloeien. Onderzoek toont aan dat landen met meer gendergelijkheid beter presteren op economisch, wetenschappelijk, sociaal en cultureel vlak. Waarom? Simpel: Gelijke behandeling ontketent het potentieel van de hele bevolking, niet alleen de helft. Bedrijven met diverse teams innoveren meer, democratieën met inclusieve waarden zijn stabieler, en samenlevingen die minderheden respecteren, creëren een cultuur van vertrouwen en samenwerking. Nederland doet het relatief goed, maar blijft achter in het specifiek aanpakken van femicide en geweld tegen vrouwen. Dit is een gemiste kans, want gelijkwaardigheid is niet alleen rechtvaardig – het is ook slim.

De link met minderheden is duidelijk: samenlevingen die groepen marginaliseren, betalen een prijs in verdeeldheid en stagnatie. Homofobie, net als misogynie, komt voort uit rigide ideeën over gender en macht. Een cultuur die vrouwen en minderheden dehumaniseert, houdt iedereen achter. Of tenminste de helft.

De oplossing ligt bij mannen, want zij drijven dit systeem. Ze moeten hun eigen aannames en gedragingen onder de loep nemen. Leer dat echte mannelijkheid draait om respect, niet om dominantie.

De samenleving moet helpen. Het begint bij de ouders, want de kiem wordt steeds zeer vroeg gelegd. Vaders en moeders dus, met scholen als vangnet. Zij moeten jongens leren over empathie en gezonde relaties. En meisjes leren hun grenzen te trekken en te bewaken. Zodat zij mannen leren respecteren die vrouwen respecteren. Media moeten stoppen met het verheerlijken van geweld en objectificatie. De overheid moet femicide erkennen als een specifiek probleem en gerichte maatregelen nemen, zoals in landen waar dit al beter gebeurt. Maar de kern ligt bij mannen zelf. Evolutionaire driften zijn geen excuus; ze zijn een startpunt. Met betere sociale software – een cultuur van gelijkwaardigheid – kunnen mannen betere mensen worden.

Mannen, jullie kunnen dit veranderen. Kijk naar je eigen gedrag, je consumptie, je stilzwijgen. Hoe je wegkijkt als het ongemakkelijk wordt. Hoe je je zonen en dochters opvoedt en zelf het voorbeeld geeft. Denk aan die dode pornoactrices wier films nog online staan. Verdiep je eens in de kenmerken van dissociatie en bekijk ze dan opnieuw. Denk aan de vrouwen die elke acht dagen sterven. De vrouwen die geestelijk en lichamelijk dagelijks verminkt worden. Vaak voor de rest van hun leven. En denk eens aan hun naasten die deze pijn mede moeten dragen.

Dit is jullie verantwoordelijkheid. Herschrijf de software. Bouw een cultuur waarin vrouwen en minderheden gelijkwaardig zijn – niet alleen voor hen, maar voor een betere, sterkere samenleving voor ons allemaal. Beginnend bij onze kinderen. En de wetgever, die wel wat meer gas mag geven op dit dossier.