Vuurwerk; voldongen feit of verontrustend vertoon van ego?

Dierenleed en natuurschade moet worden voorkomen en niet worden toegejuicht.

Vuurwerk is een vast onderdeel geworden van de jaarwisseling over de hele wereld. Maar is het een traditie waaraan, koste wat kost, niet getornd mag worden? Of is het is een verontrustend vertoon van ego? Het menselijke verlangen om de nachtelijke stilte op te schrikken met explosies duurt voort, ondanks de ernstige gevolgen die dit heeft voor andere soorten en onze gedeelde, natuurlijke omgeving (om nog maar te zwijgen van de kosten). Angst is niet iets om te vieren maar vraagt om compassie en minimaal een heroverweging van beleid.

Traditie?
Vuurwerk is traditie maar velen onder ons voelen schrik of angst bij elke flits, knal of dreun. Ook dit jaar waren de hulpverleners weer druk vanwege geweld, vernielingen, brandstichting en vechtpartijen. De brandweer rapporteert uit eerste hand de schadelijke, en zelfs fatale, gevolgen, wanneer er vuurwerk wordt afgestoken. Volgens de landelijk coördinator jaarwisseling bij de politie is deze vuurwerktraditie inmiddels “volstrekt onacceptabel maar een realiteit waarin we moeten opereren tijdens de nieuwjaarsnacht, die iedere jaarwisseling weer terugkomt.”

Dieren ervaren geluiden met een grotere intensiteit dan mensen. Vuurwerk verschijnt voor hen als een dissonant geluid zonder waarschuwing. Uit onderzoek blijkt dat tot 85 procent van de huisdieren bang is voor vuurwerk. Bange dieren die uit hun slaap ontwaken of opgeschrikt worden, zullen zich verstoppen, trillen of vluchten. Niet in staat om te begrijpen wat er aan de hand is.

De effecten kunnen ook ernstig zijn voor wilde dieren zoals vogels, konijnen, vossen, eekhoorns, kikkers en vissen. Jonge dieren, vogels, konijnen of eekhoorns, sterven door verhongering wanneer zij of hun gedesoriënteerde ouders de weg terug niet meer kunnen vinden. Deze sterfgevallen zijn tragisch omdat ze volledig vermijdbaar zijn.

Tijdens vuurwerkexplosies, zeker de massale tijdens de jaarwisseling, vluchten de nabijgelegen, rustende vogels massaal uit bomen en vijvers en vliegen de hemel in. Recent onderzoek laat zien dat vogels tot wel 10 kilometer van het afgestoken vuurwerk afwijkend gedrag vertonen. Sommige vogels vliegen zo hoog of ver in zee dat ze, fysiek uitgeput, niet meer levend naar land kunnen terugkeren. Vogels kunnen tegen gebouwen botsen, verdwalen en gedesoriënteerd raken en letterlijk met duizenden tegelijk uit de lucht vallen.

Onderzoekers verwachten dat miljoenen vogels over de hele wereld getroffen worden maar dat aanbevelingen voor oplossing en aanpassing van beleid, blijven hangen nadat de rook is opgetrokken.

Niet alleen dieren
Het zijn niet alleen dieren die gevaar lopen. Dieren in paniek kunnen ook, uit angst en noodweer, mensen aanvallen. Omstanders kunnen gewond raken als dieren uit angst wegvluchten.

Bij het afsteken van vuurwerk komen ook giftige chemicaliën vrij. Recent onderzoek van Universiteit van Oost-Londen (UEL) toont de vervuiling veroorzaakt door chemicaliën en (micro)plastic in vuurwerk en het schadelijke effect hiervan op de ecologie. Uit het onderzoek blijkt dat de overvloed aan microplastics zes uur na het Nieuwjaarsvuurwerk aanzienlijk hoger was, waarbij zwarte microplasticvezels het meest waargenomen type was.

Deze zwarte microplastics zijn in verband gebracht met het vertragen van de groei, het veroorzaken van oxidatieve schade en abnormaal gedrag bij mens- en diersoorten. Polychloropreen en polyvinylchloride (PVC) waren de meest waargenomen polymeren, waarbij hoge concentraties en blootstelling aan PVC verband houden met ernstige gezondheidsproblemen bij de mens, zoals kanker, schade aan het immuunsysteem en hormoonverstoring.

We kunnen dus niet voorbijgaan aan de impact die vuurwerk heeft op onze omgeving en wat dit betekent voor de gezondheid van mens, dier en natuur. Individuele acties alleen zijn niet voldoende om de schadelijke effecten te verzachten, laat staan op te lossen. Maar hoe vaker de vuurwerkkwestie aan de orde wordt gesteld, hoe waarschijnlijker het is dat deze praktijk ooit wordt vervangen door alternatieven. In 2018 was het de Italiaanse stad Collecchio die als eerste ter wereld wetgeving heeft ingevoerd die aandringt op stil vuurwerk.

Kortom, dierenleed en natuurschade moet worden voorkomen en niet worden toegejuicht. De boodschap is aan de nieuwe regering (met een aantal dierenliefhebbers in het gareel) om ervoor te zorgen dat bij de volgende jaarwisseling, een nationale viering plaatsvindt die rekening houdt met het welzijn van zowel mensen als andere dieren.