Waar is ons collectieve verzet tegen de naderende dienstplicht?

Het aloude imperialistische gedachtegoed is terug van weggeweest.

Dit voorjaar liep ik net als vele anderen op weg naar mijn werk door de stationshal van Utrecht Centraal. Mijn oog wordt altijd direct getrokken door de glazen pop-up store middenin de hal, waar vaak plek wordt gemaakt voor nieuwe concepten en initiatieven. Soms als ruimte voor experiment aan sympathieke lokale ondernemers of als tijdelijke expositieruimte voor kunstacademie-studenten.

Steeds vaker wordt de locatie echter beschikbaar gesteld als pop-up van een grote multinational die een nieuw hyper-commercieel product te lanceren heeft. Nooit maakte ik me er echt druk om, tot ik begin dit jaar ineens een ander fenomeen aantrof in de hal; dit keer werd de pop-up niet overgenomen door een commerciële multinational, maar door onze eigen overheid, of beter gezegd: het Ministerie van Defensie. Ongegeneerde reclame voor massaal militarisme, out in the open, en ook nog eens slim aangekleed met mooi tapijt en pakkende quotes op de wanden. Ongetwijfeld vooral met als doel om de schijn te wekken van een gratis, onschuldig studiekeuze-adviespunt voor langslopende middelbare scholieren.

Ik moet eerlijk zijn: mijn eerste gedachte bij het zien van de defensie pop-up was: spontaan een massale demonstratie organiseren in de stationshal. Ter plekke een protestbord maken, graffiti op de vloer, een megafoon regelen en al mijn medestanders aansporen om mee te doen. De revolutie begint hier en nu, om 9:00u ’s ochtends op een doodnormale maandagochtend in Utrecht, dacht ik naïef. Uiteraard ebde dit enigszins absurdistische en onhaalbare plan na nog geen 3 seconden direct weg, waarschijnlijk omdat mijn gedachte werd overgenomen door een ander semi-urgent dagelijks probleem dat ik schijnbaar als belangrijker typeerde. En hoewel mij in de weken erna telkens weer een naar gevoel bekroop als ik er langsliep, deed ik het onbewust toch maar af als het zoveelste onvermijdelijke gevolg van onze huidige politiek.

Tot ik begin juni na een leuke avond met vrienden mijn fiets zocht op het Neude, het centrale uitgaansplein van Utrecht. In een waas van verwarring dwong mijn blik mij naar een serie nieuw geplaatste reclameborden midden op het plein, pal voor het zicht van de bibliotheek en de tientallen terrassen. Mijn eerste gedachte was dat het misschien een mooie kunstexpositie of fotoserie zou zijn in opdracht van de gemeente. Dat is hoe ik mijn Utrecht ken. Altijd ruimte voor creativiteit en verbeelding. Tot ik er een tweede blik op wierp, en het bekende blauwe logo van de NAVO herkende. De NAVO-top in Den Haag kwam er natuurlijk aan en blijkbaar was het nodig om daarvoor een grootschalige campagne op te zetten door het hele land. Enigszins verbijsterd pakte ik mijn fiets en direct gingen mijn gedachten terug naar de pop-up op Centraal. Voor een tweede keer in een paar maanden tijd heeft mijn geliefde stad Utrecht een podium gegeven aan wapenpropaganda. Ik keek om mij heen, en ondanks een aantal verbaasde blikken leek de meerderheid van de mensen zich op dat moment niet al te druk te maken om de borden. Lag dit dan aan mij, vroeg ik mijzelf af, toen ik enigszins verdwaasd terugfietste naar huis.

Inmiddels, midden-zomer, hebben we allemaal live kunnen aanschouwen hoe het totaal absurde mediaspektakel van de NAVO-top in Den Haag geëindigd is; Dick Schoof en Mark Rutte, twee totaal incapabele beroepsmanagers die claimen geloofwaardige bestuurders te zijn, die de ene na de andere wereldleider hebben uitgenodigd om aan de wens van hun grote vriend uit Amerika te voldoen; 5% van het totale bruto binnenlands product zou volgens president Trump moeten worden besteed aan oorlogsproductie, wapenhandel en het klaarstomen van onze kinderen voor de naderende oorlog. Dit geld zal hoogstwaarschijnlijk moeten worden weggehaald bij het onderwijs, de gezondheidszorg en de sociale zekerheid.

Dat is een boodschap die je natuurlijk niet terug ziet op die gelikte campagne-posters door de stad. Die zijn slim verpakt met heldere kleuren en vrijheidsfakkels. Strak, zakelijk en uiteindelijk nietszeggend; alsof je naar een campagneposter kijkt van de VVD. Ontwerptechnisch en esthetisch precies afgestemd op wat de gemiddelde witte ondernemer met een Tesla wilt zien, en veilig genoeg om te worden geaccepteerd door de rest van de bevolking. Maar achter deze onschuldig ogende reclameborden zit precies hetzelfde probleem als bij de pop-up op het station: Terwijl de politiek zich massaal aan het voorbereiden is op oorlog en op grote schaal potentiële soldaten aan het werven is, gaan wij toch vooral ongestoord door met onze eigen bezigheden.

En hoe kunnen we ook anders? Kritisch kijkend naar mijzelf ben ik de eerste om dat direct toe te geven. Problemen genoeg. Door de woningnood is het vinden van een dak boven ons hoofd al een hele opgave. Constante stress om rond te komen in tijden van inflatie om onze boodschappen en studieschuld te kunnen betalen. Vanzelfsprekend nemen deze bezigheden de overhand. Maar ligt hiervoor de verantwoordelijkheid bij ons? Het kapitalistische systeem is natuurlijk ingericht om ons onophoudelijk met dit soort basisbehoeften bezig te houden, zodat we oogkleppen hebben voor de schandalen die de overheid met behulp van ons belastinggeld op dagelijkse basis over ons uitstort.

Tóch ben ik van mening dat deze tijd voor nét dat beetje extra actie van ons vraagt. Iedereen die ik spreek, van welke generatie dan ook, kan zich geen onstabielere geopolitieke tijd herinneren dan nu. Zelden was de wereld zo chaotisch en beangstigend. Overheden wereldwijd spreken hardop de verwachting uit dat het binnen nu en 5 jaar zomaar eens oorlog zou kunnen zijn en herverdelen zonder al te veel moeite de wereld alvast in langs de lijnen van ouderwetse machtsblokken; ‘het Westen’ tegen de rest. Het aloude imperialistische gedachtegoed is terug van weggeweest en lijkt vrijwel elke regering, of het nou sociaal-democraten zijn of liberalen, te duwen naar massale oorlogsinvesteringen onder de noemer van ‘onze veiligheid’. Een verkooptactiek die schijnbaar goed werkt, afgaande op de huidige peilingen voor de komende Tweede Kamerverkiezingen in oktober. De meerderheid van de kiezers lijkt het ermee eens te zijn, of op zijn minst niet actief tegen dit concept in te gaan.

Mijn ervaringen bij de pop-up store en de NAVO-borden hebben mij doen inzien; als wij als jonge, progressieve generatie al niet actief opstaan tegen dit soort massale uitingen van militarisme, wie gaat het in hemelsnaam dán voor ons doen? De generaties voor ons zal het hun tijd wel duren, en voor de generaties na ons lijkt het lot al geschied. Binnen mijn eigen linkse bubbel lijkt deze redenering wel te bestaan als rechtvaardiging voor onze actie tegen de klimaatcrisis. Het verzet tegen fossiele subsidies en bedrijven als Shell lijkt, terecht, gegrond door het idee dat wij als jonge mensen de systemen moeten veranderen om de aarde goed achter te laten voor onze kinderen en kleinkinderen. Maar waarom geldt ditzelfde principe niet voor grootschalig links verzet tegen militarisme? Nog los van het feit dat het wereldwijde militaire oorlogsapparaat één van de grootste vervuilers op aarde is, zorgt het er ook nog eens voor dat nu zelfs een verplichte militaire dienst niet meer direct van tafel wordt geveegd.

In heel Europa heerst discussie over een herinvoering van de dienstplicht; landen als Denemarken, Zweden en Finland zijn er actief mee bezig, terwijl ook grootmachten als Duitsland en Frankrijk de mogelijkheden onderzoeken. Het Nederlandse Ministerie van Defensie heeft onlangs voor het eerst in meer dan 30 jaar in kaart gebracht wat de gevolgen zouden zijn van een herinvoering van de dienstplicht. Hoewel de conclusie is dat de militaire infrastructuur hier bij lange na niet klaar voor is, zal bij een herinvoering in buurlanden als Duitsland en Frankrijk, Nederland toch direct volgen, aldus Defensie. Tegelijkertijd worden ook miljarden-investeringen aangekondigd om onze krijgsmacht uit te breiden naar mogelijk 200.000 militairen, ruim drie keer zoveel als nu. Wervingsinstrumenten als een verplichte enquete en verplichte deelname aan selectie en keuring worden vrijuit geopperd, waarmee de opmaat naar een volledige dienstplicht toch duidelijk lijkt te zijn ingezet. Een ander duidelijk voorbeeld is het recente gebruik van influencers met een groot bereik onder Gen Z, die door Defensie worden betaald om jongeren via promotiecampagnes te werven voor het leger op Instagram en TikTok.

En dit alles wordt verlangd van een generatie die beter onderwijs werd beloofd in ruil voor het dramatisch mislukte leenstelsel dat ons collectief in de schulden heeft gestoken. Dit alles wordt verlangd van een generatie die middenin een pandemie aan haar studerende en werkende leven moest beginnen met langdurige en ingrijpende effecten op onze mentale gezondheid als gevolg. Dit alles wordt verlangd van een generatie die moet dealen met de hoogste huizenprijzen in bijna 20 jaar tijd. Een generatie aan wie nu wordt gevraagd om onze medewerking te verlenen aan pure oorlogsvoering.

We leven in een tijd waarin we geregeerd worden door hyper-masculiene, oorlogszuchtige mannen. De vraag is of we daar als bevolking in mee willen gaan. Willen we bijdragen aan een oneindige wapenwedloop die alleen maar verliezers zal opleveren? Moeten wij als werkende klasse opdraaien voor de ego’s van incapabele wereldleiders? Wanneer komt dat massale protest op de Dam tegen een naderende dienstplicht? Want als wij als self-proclaimed progressieve generatie echt claimen te strijden voor een groene, duurzame en eerlijke wereld, is dit hét moment om dat te doen.