Waarom 70% van het minimumloon geen leven is

Soms heb ik een angstdroom. Ik loop door een stad die tegelijk eeuwenoud is en pijnlijk actueel. De straten zijn modderig, vol met bedelaars, terwijl boven mij glazen torens glanzen in het zonlicht. In die torens zitten de stadhouders, bestuurders en beleidsmakers, die spreken in woorden als doelmatigheid en efficiëntie. Hun tafels zijn zwaar van goud, hun harten zonder verantwoordelijkheid.

Op het marktplein wordt uitgedeeld. Geen brood, maar formulieren. Geen recht, maar gunsten. Een aalmoes hier, een bewijsstuk daar. Wie niets kan geven in ruil voor werk, moet publiekelijk tonen dat hij of zij níet kan wat de samenleving eist. Het lijkt een ritueel uit de middeleeuwen, maar het gebeurt vandaag.

Daar staat mijn dochter. Zij kan niet werken, niet omdat ze niet wil, maar omdat haar lichaam en geest het niet toelaten. Ze heeft geen “verborgen arbeidsvermogen” dat losgeprikkeld kan worden door beleid of sancties. Toch moet ze telkens opnieuw bewijzen dat ze níet kan wat nooit mogelijk zal zijn. Alsof ze keer op keer op de schandpaal wordt gezet.

Ze leeft van 70% van het minimumloon. Genoeg om niet te verhongeren, maar te weinig om te leven. Ondertussen rijzen de huren als stadsmuren op. Het openbaar vervoer is een tolweg die vaak fysiek ontoegankelijk is. Zorg en begeleiding zijn privileges geworden waarvoor je eindeloos moet smeken. Het voelt alsof ze in een stad leeft waar rechtvaardigheid al lang is vervangen door bureaucratische willekeur.

Maar terwijl ik in deze droom sta, besef ik dat er iets ontbreekt: het plein is leeg van zorgzame gemeenschappen. De burgers staan niet schouder aan schouder, zoals vroeger bij opstanden tegen wrede heersers. Iedereen is opgesloten in zijn eigen toren of kelder, bezig te overleven.

En dat is mijn grootste angst: dat we blijven geloven dat alleen stadhouders en beleid dit kunnen oplossen. Terwijl de werkelijke kracht in de gemeenschap ligt. In buurten waar mensen elkaar dragen, in netwerken waar zorg geen product is maar een wederkerigheid. Misschien is er een Robin Hood nodig of beter nog, vele Robin Hoods. Niet om stadhouders te beroven, maar om de rijkdom van solidariteit te herverdelen.

De NRC schreef onlangs dat een basisinkomen niet werkt. Rutger Bregman van het concept ‘Gratis geld voor iedereen’ beaamde dat. En inderdaad, geld alleen verandert weinig. Maar er is meer dan beleid. We kunnen ruimte maken voor een samenleving waarin mensen als mijn dochter niet hoeven te bedelen, maar vanzelfsprekend meedoen. Waar gratis openbaar vervoer, betaalbare woningen en zorgzame buurten niet gezien worden als gunsten, maar als fundamenten van beschaving.

De vraag is niet alleen hoe we beleid maken, maar hoe we de stad opnieuw vormgeven. Met minder paleizen, minder marktpleinen vol vernedering en meer plekken waar mensen samen leven, in waardigheid.