Waarom de herdenking van de slavernij even urgent is voor nazaten van onderdrukkers

Zolang superioriteitsmechanismen voortleven in zielen en systemen, is niemand werkelijk vrij.

Keti Koti wordt vaak ervaren als 'iets van hen'. Een herdenking voor degenen die iets zou zijn aangedaan waarbij 'men' dan snel refereert naar 'de zwarte mens' (een term die overigens zelf problematisch is). Een moment van pijn en bezinning dat vooral 'de ander' aangaat. Witte Nederlanders knikken beleefdheidsvol, tonen respect op afstand, maar voelen zich zelden direct betrokken. Ze zien het als een verhaal dat hen raakt, niet als een waarheid die hen definieert.

Maar dit is een misvatting die ons allemaal arm maakt. Want Keti Koti markeert niet alleen het einde van een systeem dat lichamen in ketenen legde, het markeert het begin van een bevrijding die nog altijd gaande is. Een bevrijding die net zo dringend nodig is voor degenen wier voorouders de ketenen smeedden.

Het verborgen slachtoffer van onderdrukking
We spreken vandaag vaak over 'de doorwerking van het slavernijverleden', alsof het verleden iets is dat magischerwijs invloed uitoefent op het heden. Maar als iets werkelijk in het verleden ligt, hoe kan het dan doorwerken? De waarheid is confronterender: er is continuïteit. Het slavernijverleden 'werkt door' omdat de mentale structuren die het mogelijk maakten nooit volledig zijn afgebroken.

En die structuren leven niet alleen voort in systemen en instituties, ze leven voort in zielen. In de zielen van hen wier voorouders leerden anderen als eigendom te zien. In de zielen van hen die vandaag nog steeds, bewust of onbewust, superioriteitsmechanismen in stand houden die hun wortels hebben in de tijd waarin mens-zijn selectief werd toegekend.

Voordat je een ander probeert te breken, breekt er eerst iets in jou. En dat gebroken ‘iets’ vraagt om heling.

De spirituele verwonding van de onderdrukker
Slavernij is niet alleen een systeem van economische uitbuiting, het is een spirituele catastrofe. Om een medemens tot eigendom te kunnen maken, moet je eerst afstand nemen van je eigen menselijkheid. Je moet delen van jezelf amputeren: je empathie, je geweten, je natuurlijke neiging tot verbinding.

Superioriteitsdenken lijkt misschien krachtig, maar is in werkelijkheid een uiting van diepe onzekerheid en afgescheidenheid. Wie zich werkelijk thuis voelt in zichzelf, heeft geen behoefte om boven een ander te staan. Racisme is de echo van een vergeten zelfbeeld, een vervormde spiegel die alleen kan bestaan bij gratie van innerlijke leegte.

Want wat zegt het over je geestelijke gesteldheid als je alleen jezelf kunt waarderen door een ander te ontkennen? Het antwoord is confronterend: onderdrukking is altijd zelfdestructie vermomd als macht.

De ketenen die beiden binden
Racisme creëert niet alleen afstand tussen mensen, het breekt de brug tussen jou en je eigen essentie. Die essentie is empathie, verbondenheid, compassie. Telkens wanneer je die essentie negeert om een ander als 'minder' te beschouwen, raak je verder verwijderd van jezelf. De muren die werden gebouwd om 'de ander' buiten te houden, werden uiteindelijk gevangenismuren voor de bouwer zelf. Wie leeft in de illusie van scheiding, leeft in permanente angst. Angst om de ander, angst om status te verliezen, angst om zelf 'de ander' te worden.

En die angst leeft voort. In het ongemak bij diverse wijken. In de defensieve reacties op gesprekken over privilege. In de neiging om uitsluiting te rationaliseren in plaats van te onderzoeken.

De urgentie van wederzijdse bevrijding
Daarom is Keti Koti ook jouw dag. Niet uit schuldgevoel of politieke correctheid, maar uit existentiële noodzaak. Want zolang superioriteitsmechanismen voortleven in zielen en systemen, is niemand werkelijk vrij.

Degenen die tot slaaf werden gemaakt en hun nakomelingen dragen de pijn van wat hun werd aangedaan. (Hoewel ik de term 'nazaten van tot slaaf gemaakten' weiger, onze identiteit mag niet worden gefixeerd op onderdrukking maar moet geworteld blijven in onze oorspronkelijke grootsheid, gebruik ik deze hier om begrepen te worden.)

Maar de nazaten van hen die slavernij in stand hielden, dragen een ander soort litteken: de vervreemding van hun eigen menselijkheid. Want om een ander tot object te kunnen maken, moet je eerst delen van jezelf amputeren.

De vraag is: waar sta jij nu in het proces van het herontdekken van die menselijkheid?

Heling als revolutionaire daad
Elke bewuste keuze tegen racisme en discriminatie is niet alleen een daad van rechtvaardigheid, maar ook van zelfgenezing. Het is een herstel van integriteit, een terugkeer naar wie je werkelijk bent onder de lagen van angst, conditionering en ideologische vervorming.

Want wie weigert om nog langer haat, angst of uitsluiting te voeden, kiest voor een vorm van innerlijke bevrijding. Je laat je ziel weer ademhalen. Je erkent dat ware vrijheid niet alleen ligt in sociale gelijkheid, maar in het herontdekken van je diepste zelf de plek waar liefde en rechtvaardigheid elkaar vanzelf ontmoeten.

Een andere vorm van kracht
We hebben een andere vorm van kracht nodig. Geen kracht die overheerst, maar die geneest. Geen macht over de ander, maar een diep gewortelde verbinding met de 'ander'. Want wie niet verbonden leeft, leeft niet volledig.

Racisme en discriminatie zijn niet alleen een sociaal-maatschappelijk probleem, ze zijn symptomen van een spirituele crisis. Een collectieve ontkoppeling van wie wij in wezen zijn: wezens van verbinding.

Keti Koti als universele uitnodiging
Dus als op 1 juli de ketenen symbolisch worden doorbroken, besef dan dat het jouw ketenen zijn die ook worden geopend. De ketenen van vervreemding, van angst, van de illusie van scheiding.

Keti Koti nodigt ons allemaal uit tot een fundamentele keuze: blijf je vasthouden aan systemen die ons allemaal kleiner maken, of kies je voor de moed van verbinding?Het is tijd om te helen. Tijd om wakker te worden. Tijd om opnieuw te kiezen voor mens-zijn in zijn volste betekenis. En in dat woord 'helen' ligt een diepere waarheid verscholen: het woord 'heel'. Je kunt pas werkelijk heel zijn als je de ander kunt omarmen. Want helen betekent niet alleen herstellen van wat gebroken is, het betekent terugkeren naar de oorspronkelijke heelheid waarin wij allen één zijn.