Waarom feminisme het antwoord is op dit dolgedraaide afbraakbeleid

Door Sophie Kwizera, Agnes Schim van der Loeff en Anna Hengeveld, feministen van rechtenorganisatie ActionAid Nederland  

Het nieuws zien of lezen is afzien voor veel mensen. Elke dag maakt de politiek in Nederland en elders in de wereld nieuwe horrorscenario’s waar, door de mensenrechten stukje bij beetje af te breken. Rechten die ooit een leidend principe leken in het vrije, democratische Westen blijken in een paar weken te kunnen verkruimelen.   

De VS zetten de belangen van miljardairs voorop, stoppen per direct USAID ontwikkelingsgeld en verwijderen klimaat en gender van alle overheidswebsites. De koers van president en vastgoedmagnaat Trump werd aanvankelijk gezien als eigenaardig Amerikaans, maar al snel volgde Nederlands, Brits en Europees afbraakbeleid.   

Wij zitten hier nu ook opgescheept met een radicaal-rechtse minister Klever, die ontwikkelingslanden die zij moet steunen openlijk minacht en de programma’s voor ontwikkelingssamenwerking, vrouwenrechten en klimaat beëindigt. Het is ook deze minister die de georganiseerde tegenspraak van maatschappelijke organisaties op haar beleid muilkorft, terwijl zij ontwikkelingsgeld wegschenkt aan private bedrijven met hun miljardenlobby. Met de handen op de rug en een prop in de mond wordt het gegarandeerd moeilijk voor maatschappelijke organisaties om nog tegenwicht te bieden aan bedrijven die alle regels breken.

Bovendien zien we met afgrijzen dat ook de Europese Commissie mensenrechten loslaat bij de eerste zucht tegengas voor de markt. Cruciale, zwaarbevochten wetten voor het beschermen van mens en milieu, die in 2024 al door het Europees Parlement waren goedgekeurd, zijn afgelopen maand abrupt ongedaan gemaakt. Een harde politieke keuze, niet te verenigen met de principes waar Nederland en de EU ooit uit ontstonden.

En hier hebben burgers het nog redelijk. Maar de mensen die per ongeluk op andere continenten ter wereld kwamen betalen al decennia – eeuwen zelfs – de hoge rekening van die marktideologie door de meest onmenselijke arbeidsomstandigheden, uitbuiting, uitsluiting, grootschalige landroof, milieuvervuiling, grondstoffenoorlogen en klimaatrampen. Groepen die al achtergesteld waren, worden nu dubbel zo hard geraakt. Het onrecht is nog schrijnender, omdat deze landen niet sterker kunnen worden vanwege de rentedragende schuldenlasten aan rijke landen.

De positie van vrouwen in arme landen is het allerberoerdst: door genderongelijkheid lopen zij een veel groter risico om te overlijden door klimaatrampen, er wordt niet naar ze geluisterd wanneer mijnbouw- en andere bedrijven hun water en land vervuilen en in conflictsituaties neemt seksueel en gendergerelateerd geweld toe.   

Hoe keren we de antidemocratische, misogyne, hebzuchtige, racistische en oorlogszuchtige ontwikkelingen? Mogen we nog enige hoop koesteren voor de menselijke verhoudingen in de komende jaren? Op die veilige, eerlijke, duurzame wereld, waar iedereen aan kan bijdragen?   

Niet als we ons laten overbluffen door het roofkapitalisme. Hoe wel? Feminisme. Het wordt steevast bespot als ingewikkeld en ‘woke’, vooral door de politici en bedrijven die mensen- en vrouwenrechten maar lastig vinden. Maar intersectioneel feminisme streeft naar veel meer dan alleen vrouwenrechten: het daagt alle ongelijke machtsverhoudingen uit en biedt een vernieuwend fundament voor rechtvaardigheid voor iedereen. Een feministische politiek kan ervoor zorgen dat overheden niet langer buigen voor tech- en oliebelangen, maar bijdragen aan de belangen van mensen en hun omgeving. Aan een wereld waar verbinding en voor elkaar zorgen het startpunt zijn.   

Echt leiderschap verbindt. Dankzij feministisch leiderschap laten wij zelf zien dat het mogelijk is. Onze tien eenvoudige feministische leiderschapsprincipes geven richting aan samenwerken, macht delen en verantwoordelijkheid nemen en geven. Feminisme draait niet om individuele rijkdom, maar om een collectieve vrijheid waarin macht eerlijk wordt gedeeld en vooruitgang voor iedereen is.   

Types als Trump, Musk en Wilders vertegenwoordigen bij lange na geen meerderheid. Echte feministen m/v/x zijn met veel meer. Als polarisatie onze democratie uitholt, zet het feminisme concrete stappen met een visie waarin zorg, gelijkheid en solidariteit regeren. Uitholling van de democratie ga je tegen met concrete acties en door het uitoefenen van al je democratische rechten. Om de antidemocratische sloopkogels tegen te houden is het dus belangrijker dan ooit om elkaar te kunnen vinden en hardop van je te laten horen. Want verbinding is een superpower waar geen machthebber tegenop kan. 

Of je nu een Dolle Mina van in de tachtig bent of nooit eerder hebt meegedaan aan een openbaar protest: door met zijn allen op te staan, kunnen we bereiken wat we willen. Kom elkaar vinden op de Dam: zaterdag 8 maart om 13:00 uur bij de Feminist March in Amsterdam.

Sophie Kwizera is Hoofd Beleid en Programma's bij ActionAid Nederland en werkt onder andere aan het tegengaan van misstanden in de mijnbouwsector in Afrika.

Anna Hengeveld is Beleidsadviseur Gender en Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO) en zet zich in voor wetgeving zodat bedrijven mensenrechten respecteren in hun productieketen.  

Agnes Schim van der Loeff is Beleidsadviseur Klimaatrechtvaardigheid en richt zich op het realiseren van effectief, eerlijk, en feministisch klimaatbeleid.