Waarom je de propaganda van Wilders gewoon niet verder moet verspreiden, ook niet als criticus

Een paar dagen geleden zag ik de afbeelding voor het eerst. Links een jonge blonde vrouw, stralend, helder oogcontact, zacht belicht, verzorgd. Rechts een oudere vrouw met een hoofddoek, haar gezicht donker, met diepe rimpels, verweerd, streng. En het eerste wat ik dacht, was: dit is geen campagnebeeld. Dit is geen politiek standpunt. Dit is een greep in je onderbewuste. Een psychologische interventie.

Het beeld is gemaakt om je gevoel te activeren nog vóórdat je hoofd zelfs maar de kans krijgt om vragen te stellen. De tegenstelling tussen deze twee gezichten is geen uitnodiging tot nadenken, maar een sturing richting een oordeel. Het lijkt een keuzemoment  (‘Aan u de keuze’), maar de keuze is allang voor je ingevuld. Je wordt niet uitgenodigd om te kiezen, je wordt gestuurd. Jij moet alleen nog op de ‘juiste’ partij stemmen.

Onze hersenen zijn geprogrammeerd om snel te oordelen. In milliseconden scannen we gezichten: open of gesloten, vriendelijk of bedreigend, op mij lijkend of juist niet. Dat gebeurt automatisch. Je kiest daar niet voor. En precies dát (overlevings)mechanisme wordt hier aangesproken.

Deze twee gezichten zijn zorgvuldig geconstrueerd tegenover elkaar geplaatst. Jong versus oud, Westers versus niet-Westers, stralend versus donker. Je voelt sympathie voor de één en afkeer van de ander.  Dat is geen toeval. Het is gestuurd. Het is het resultaat van visuele framing. Het is beeldtaal die geen ruimte laat om te twijfelen. Goed of fout. Mooi of lelijk. Veilig of vreemd. Ertussenin bestaat niet.

Dat noemen we een valse dichotomie. Twee uitersten worden neergezet als de enige opties. Alsof er maar twee soorten vrouwen bestaan, alsof de keuze zo simpel is als een gezicht, alsof een politieke partij één van de gezichten representeert.

Wat dit beeld zo krachtig misleidend maakt, is dat het zich niet tot redelijkheid richt. Het gaat niet om feiten, argumenten, inhoud. In plaats daarvan speelt het in op emotie, op herkenning, op angst. Het is niet bedoeld om te overtuigen, maar om te triggeren. Om je gevoel vóór je gedachten te activeren. Dat is precies het plan.

En let op: juist door het te delen, vanuit verontwaardiging en met de beste bedoelingen, help je het beeld zijn werk te doen. Ieder gedeeld exemplaar vergroot de kans dat iemand, ergens, het ziet. En voelt wat het moet voelen. Sympathie voor het ene gezicht. Afkeer van het andere. Zonder dat ze kunnen zeggen waarom.

Dat is hoe deze beelden werken. Niet als informatie. Maar als impuls. Als shortcut. Als sturing door een politicus die tegenstellingen creëert, verdeeldheid probeert te bewerkstelligen, mensen tegenover elkaar wil zetten. Niet door te zeggen wat hij wil zeggen, maar door jou te laten voelen wat hij nodig heeft dat jij voelt.

We moeten stoppen met het verspreiden van deze beelden, zelfs als we het er niet mee eens zijn. Juist als we het er niet mee eens zijn. Want ieder gedeeld beeld maakt de boodschap sterker. De manipulatie werkt niet ondanks onze verontwaardiging, maar dankzij onze verontwaardiging. Herhaling normaliseert. Hoe vaker we een beeld zien, hoe minder extreem het lijkt. Zelfs als je er verontwaardigd over bent. Je brein slaat het beeld tóch op. Blijf niet in het speelveld van de manipulator en speel niet zijn spel.