Waarom je in Gaza nog steeds met het gezin pizza’s kunt eten

En de hongersnood toch een gruwelijk feit is

Over de sociale media dwalen beelden van Gazanen die zitten te tafelen in restaurants en pizzeria’s. De bron is Israëlisch en velen vermoeden dan ook vuil spel: allemaal AI of in scène gezet. Weer anderen roepen verheugd uit: “Zie je wel dat er geen hongersnood is. Ze gaan gewoon buiten de deur eten.”

Beelden van dinerende Gazaanse families zijn ongetwijfeld echt. Daar hoef je niet aan te twijfelen. In het Amsterdam van de hongerwinter kon je net zo goed op de juiste adresjes prima terecht voor een stevige maaltijd. Je was dan waarschijnlijk zwarthandelaar of onderdeel van de penoze. Je ontmoette in de eetzaal je gelijken, grove types, collaborateurs, dure hoeren. Hun elegante kledij kon de platheid van hun geest niet verbergen maar hun intrinsieke slechtheid was onder deze omstandigheden de sleutel tot een ongekend succes.

Voor de rekening had iedereen genoeg geld op zak, verdiend met chantage, zwijggeld en illegale deals. Richtprijzen: voor een pond vlees telde je vijfendertig pop neer, zoals ze toen zeiden, en voor een pakje sigaretten negentig. Een brood van 800 gram kostte op de zwarte markt veertig gulden, het weekloon van een geschoolde arbeider.

Zelfs in het getto van Warschau vond men goed voorziene restaurants. Roman Polanski’s indrukwekkende film The Pianist speelt zich voor een gedeelte in zo’n gelegenheid af. Polanski baseerde zich voor zijn meesterwerk op de memoires van de musicus Władysław Szpilman.

Die restaurants, pizzeria’s en coffeeshops in Gaza zeggen dus niets over de voedselsituatie in Gaza. Zodra de eerste levensbehoeften schaarser worden, beginnen mensen te hamsteren en voorraden op te bouwen. Voor later gebruik en ook als investering want de wet van vraag en aanbod betekent stijgende prijzen. Als bezitter van voedsel kun je kopers tegen elkaar op laten bieden. Wie hun huis op Funda hebben gezet, kennen deze situatie uit eigen ervaring.

Is daar niets tegen te doen? Welzeker! Als zich schaarste voordoet, kan een regering alles op zijn beloop laten. Dan maakt de markt een volle maag het privilege van een welgestelde elite. Een verantwoordelijke overheid echter plaatst de productie en de handel onder haar toezicht. Vervolgens geeft zij elke burger het recht op aankoop van afgepaste hoeveelheden. Dat gebeurt met een bonnensysteem. Prijsbeheersing completeert deze distributie van schaarse goederen, die een enorme bureaucratie met zich meebrengt en voor het tijdperk van de computer een gigantische papierwinkel.

Op deze manier heeft men in Nederland voedsel, kleding, brandstof en energie gedurende de bezettingsjaren zo eerlijk mogelijk over de bevolking verdeeld. Dat is goed gelukt, tot in de herfst van 1944 de voedselsituatie door een samenloop van omstandigheden acuut werd en hongersnood zijn intrede deed.

Er zijn altijd slimmelingen die hun producten aan het zicht van de overheid onttrekken. Ze zijn te koop zonder bon maar tegen hogere prijzen. En die kunnen  tijdens hongersnoden zoals nu in Gaza surrealistische vormen aannemen. Aan het eind van de hongerwinter kostte een brood in de zwarte handel tweehonderd veertig keer zoveel als bij de officiële bakker. Maar de rantsoenen waren inmiddels zo verlaagd dat Nederlanders aan de hongerdood waren overgeleverd als ze er niet zwart wat bij scharrelden: bijvoorbeeld door hongertochten te ondernemen naar provincies waar nog wel voldoende voedsel was.

In Gaza heerst de wet van vraag en aanbod. Daarom sterven er aan de lopende band kinderen van de honger, terwijl een kleine minderheid pizza kan eten. Laat je niet om de tuin leiden.

Zou het nooit gebeuren dat een hongerige menigte zo’n pizzeria gewoon overvalt? Of hebben ze gewapende wachten?

Het restaurant in het getto:

Bekijk hier de echte Vladyslaw Szpilman, die na de bevrijding zijn carrière bij de Poolse omroep hervatte. De opname stamt uit 1998. Het was het laatste nummer dat hij voor de Duitse inval in 1939 op de radio speelde.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin, zeker nu de laatste putten open blijven. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de Haagse ontreddering 2.0.