Waarom lukt het de Nederlandse media niet om verder te kijken dan Desi Bouterse?

25 mei 2025. Verkiezingen in Suriname. Er staat veel op het spel. De Nederlandse media doen gewoontegetrouw weinig moeite om gedegen verslag te doen over de verkiezingen. Neen, want het is geen Amerika.

Zondagmorgen: het geschiedenisprogramma OVT op Radio1. De presentator doet werkelijk alles om Bouterse tot leven te wekken. Alsof hij nog steeds meedoet als kandidaat. Waarom lukt het de Nederlandse media niet om over de schaduw van “Bauta” heen te stappen?

Waarom wil men steeds praten over Bouterse? Over die corruptie. En die achterlijke ontwikkeling. Of over de Decembermoorden… blablablabla.

Waarom? Vanwege sensatiezucht? Komt dat omdat men niets weet over Suriname? Of komt het omdat ze steeds apologeten uitnodigen om verhalen te vertellen over die moskee, die naast die synagoge staat; “Suriname is het enige land op de wereld waar alle bevolkingsgroepen zo vredelievend naast elkaar leven”…

Geen eenheid
Koloniale anekdotes. Dat oude, oh zo sleetse verhaal over eenheid in verscheidenheid. Een term gelanceerd door Jhanan Adhin, prominent VHP’er in de jaren 50 van de vorige eeuw. Eenheid en Verscheidenheid. Geleend van Jim Crow.  Raciale segregatie.  Om de macht te verwerven en die daarna te behouden. De grassroots die gescheiden van elkaar leeft, terwijl de etnische elites de macht en de koek verdeelden. Verbroederingspolitiek. Een unique selling point om investeerders aan te trekken. En afstand te nemen van al dat raciale geweld in het buurland Guyana. Het Amerikaanse tijdschrift Ebony werd in 1967 ingevlogen om die uniciteit de wijde wereld in te lanceren. 

De coup van1980 toonde ondubbelzinnig aan dat etniciteit een constructie was. Met de militaire periode kwam de klassenstrijd. En omdat het militaire gezag sterk centristisch was, werd ook de kloof tussen stad en platteland steeds dieper. Tijdens de democratische transitie van 1987 was het de sterke invloed van de traditionele etnische partijen die een grondige hervorming van het kiesstelsel en van het staatsbestel tegenhield. Tussen 1987 en 2020 zijn het vooral de NDP van Bouterse, de ABOP van Brunswijk en de PL van Paul Somohardjo geweest die profiteerden van dat onevenredige districtenstelsel.

In 2024 oordeelde het Constitutionele Hof van Suriname dat het districtenstelsel strijdig is met de Surinaamse grondwet. Landelijke evenredigheid. One man, one vote, was de aanbeveling van een inderhaast opgetrommelde kiescommissie. Het nieuwe kiesstelsel verdient evenwel geen schoonheidsprijs. Er zitten te veel haken en ogen aan het one man, one vote-principe, omdat het de tendens heeft om de grotere partijen te bevoordelen. Ook niet onbelangrijk: de stemmen van het kleinste district Coronie, tellen niet mee. 

Meer dan deze twee kanttekeningen over het nieuwe kiesstelsel kan ik op dit moment niet maken. Pas als de uitslag bekend is, kan er verder gepraat worden over de effectiviteit en de evenredigheid van het nieuwe kiesstelsel, Niemand weet hoe dit kiesstelsel zal uitpakken. En daarom was het zo opvallend dat de twee grootste partijen, de VHP en de NDP, allerlei peilingen publiceerden met als basis de verkiezingen van 2020.  

Fake peilingen, fake nieuws
Er is bij deze verkiezingen niet alleen gebruik gemaakt van fake peilingen. Er ook gebruik gemaakt van deep fakes om kandidaten zwart te maken, karikaturale beelden van politici te verspreiden via de sociale media, en onwaarheden over de economische resultaten van de regering te verspreiden. De NDP plaatste deep fake-berichten om de herinnering aan Desi Bouterse levend te houden. De man postuum te positioneren als groot staatsman. En, om hun eigen abominabele performance tijdens de regeerperiode 2010-2020 weg te poetsen.

Om een duidelijk beeld van de situatie te krijgen heb ik ChatGPT ingezet om de reikwijdte van deep fakes en desinformatie tijdens de verkiezingscampagne te analyseren. Dat onderzoek is nog niet af. Daarnaast keek ik naar het gedrag van gebruikers in diverse Facebook-groepen opgericht door propagandisten en influencers van de NDP, VHP, ABOP en DA 91. Facebook en TikTok worden het meeste gebruikt (ik zit niet op TikTok). De groepen waren allemaal druk bezig om hun partij en hun leider als superheld te pluggen. Ook keek ik naar de website van de Waterkant.net. Hoe er door gebruikers van dat platform gereageerd wordt op nieuwsberichten over de verkiezingen. Ik heb screenshots gemaakt van representatief aantal berichten, postings, interacties tussen gebruikers en hun profielen. Omdat veel hetzelfde was moest er een selectie worden gemaakt.

Enkele highlights: de partij DA 91 met haar voorzitter Angelic del Castilo was de enige partij die sec focuste op het eigen verkiezingsprogramma en de plannen voor Suriname. Bij DA91 geen fake-profielen en/ of scheldpartijen. Bij de partij van Brunswijk, de ABOP, was er sprake van iconisering van de leider Ronnie Brunswijk, de man met de grote beloften en het vele geld. Bij de VHP en NDP hielden de groepen zich voornamelijk bezig met de verspreiding van valse berichten, leugens, desinformatie en scheldpartijen richting de tegenstanders. De scheldpartijen waren typisch racistisch, ad hominem, beledigend en/of denigrerend van toon. In een aantal gevallen werd getracht om de reputatie van de tegenstanders te besmeuren.

De meeste accounts zijn fake. Er was sprake van impersonatie van politici met AI. Tegenstanders werd de mond gesnoerd door “mass-reporting” van hun accounts bij de moderators van Facebook. Het vermoeden is dat men zowel in Suriname als in Nederland -  VHP en NDP-diaspora afdelingen in Nederland - bezig is geweest om deze zeer agressieve vorm van campagnevoeren gestalte te geven.

Etnische partijpolitiek is typisch zeer atavistisch schreef Donald Horowitz, de professor die zich sinds de jaren 70 etnische politiek bestudeert. ‘[En] westerse wetenschappers zijn niet opgeleid om zich met deze complexe materie bezig te houden’. Arend Lijphart schreef het consensusmodel voor als panacee tegen dit euvel. Maar het consensusmodel werkt alleen als er sprake is van democratische traditie. Suriname heeft geen grote democratische traditie. De democratie is, anno 2025, sterk uitgehold en komst van de sociale media hebben de zaken niet beter gemaakt.

Een ander probleem is dat etnische politiek sterk clientèle-georiënteerd is. Het is voor de etnische kiezer van eminent belang dat hun partij de grootste wordt. Alleen dan worden hun particuliere belangen behartigd.

Maar met landelijke evenredigheid wordt dat een stuk lastiger. Je moet als leider dan aan de bak. Vertellen aan de kiezer wat je gaat doen aan de problemen. En geen van de partijen kon in duidelijke en begrijpelijke taal uit te leggen hoe ze de problemen zouden oplossen. Ik noem u de klimaatcrisis. Bij elke miezerbui staat de hele stad blank. De brandweer. Na de laatste grote brand bleek dat de brandweer niet over goed blusapparatuur beschikt. De politie en de gebrekkige criminaliteitsbestrijding. Achterstallig onderhoud aan het wegennet en de infrastructuur. Het onderwijs dat ondermaats en sterk verouderd is. 90% van de bevolking is onvoldoende geschoold. De rechterlijke macht die uit zijn voegen barst.

Waarom de overwinning van de VHP niet vanzelfsprekend is
De regering Santokhi heeft geen enkele verkiezingsbeloften ingelost. De VHP kon de verkiezingen van 2020 alleen winnen met de brede steun van de Creoolse kiezers. Chan Santokhi zei tegen de Creolen; “stem op de VHP want wij zijn een multi-etnische partij”… en dat was een aperte leugen. Santokhi beloofde om de corruptie door de regering-Bouterse flink af te straffen. De minister van Financiën Gilmore Hoefdraad werd veroordeeld. Een aantal wacht nog op het eindoordeel van de rechter. De rest geniet nog steeds van hun oneerlijk verkregen geld en bezittingen. De belofte dat Desi Bouterse zijn straf niet zou ontlopen was de derde grote leugen. Bronnen melden dat deze regering precies wist waar meneer Bouterse uithing. Meneer Bouterse weigerde om een gratieverzoek in te dienen omdat hij geen zin had om naar de pijpen van president Santokhi te dansen, zegt de mofokoranti. De vierde belofte was dat de nieuwe regering een einde zou maken aan de corruptie. Mevrouw Santokhi was de eerste die werd geaccommodeerd. Ze kreeg in de eerste maand van de nieuwe regering diverse hoge functies toegespeeld door haar echtgenoot, de president. “Het is een gestudeerde vrouw met veel capaciteiten” sprak de president. De huidige regering kwam aan het begin van de coronapandemie aan de macht. De regering Bouterse had op dat moment de zaken redelijk onder controle. Maar ook in crisistijd moesten partijleden worden geaccommodeerd. Het werd een fiasco. Hoe groot de schade van de pandemie is, en hoeveel mensen er stierven weet niemand.

Tot slot
Waarom lukt het de Nederlandse media niet om verder te kijken dan Desi Bouterse? Komt het omdat ook zij niet zijn opgeleid om het Surinaamse politieke systeem te doorgronden? Het is toch interessanter om te weten dat Suriname een van de eerste landen ter wereld is geweest die in 2010 de sociale media inzette tijdens de verkiezingscampagne. Het was de NDP die toen met fake accounts de stem van de (jonge) kiezers wist te winnen. De NDP heeft tussen 2010-2020 het land ten grondde gericht.

De huidige president is - ondanks allerlei mooie beloften - niet in geslaagd om de malaise te keren. Het land is er vandaag slechter aan toe dan ooit. Mismanagement. Geldverspilling en slechte bestuurders. Tijdens de verkiezingen sprak niemand over het IMF, het feit dat macro-economische aanpassingen desastreus zijn geweest voor de arme mensen. De president had weinig empathie.

Tijdens de campagne weigerde hij verantwoording af te leggen voor zijn beleid. Het probleem is dat meneer Santokhi net als meneer Bouterse geen enkele vorm van kritiek duldt en hardhandig optreedt als het volk protesteert. (Ook Jenny Simons van de NDP en Gregory Rusland van de NPS wilden niet in debat gaan met de kiezers).