Waarom sommige mensen hun koptelefoon echt nodig hebben

Het zou zomaar kunnen dat er meer speelt dan jij weet.

Veel mensen dragen weleens koptelefoons of oortjes. Dat is op zich niets geks, maar van tijd tot tijd zie ik dat sommige mensen daar iets van vinden. Dan komen er reacties dat het asociaal zou zijn of dat mensen zich daarmee zouden afsluiten van de buitenwereld. Ik vind dat jammer, want volgens mij wordt er dan altijd een groep vergeten voor wie een koptelefoon veel meer is dan een manier om muziek of podcasts te luisteren. Voor veel mensen kan het zelfs een belangrijk hulpmiddel zijn.

Er kunnen in het dagelijkse leven enorm veel prikkels zijn. Overal om je heen is er constant een golf aan dingen in je zichtveld, geuren, gevoelens op je huid en ja: geluiden. Soms tot een overweldigend niveau. Denk maar eens aan hoeveel verschillende (en vaak ook harde) geluiden er constant zijn in de winkelstraat, in de supermarkt of in de trein. Het is nogal wat.

Er zijn veel mensen die extra gevoelig zijn voor dit soort prikkels. Denk bijvoorbeeld aan hoogsensitieve mensen, sommige mensen met angstgevoelens en sommige mensen met autisme of andere vormen van neurodivergentie.

Voor deze mensen kan al dit geluid om hen heen een stuk harder binnenkomen, bijvoorbeeld omdat ze het moeilijk kunnen filteren of omdat ze er sterker op reageren dan de meeste mensen. Dit kan het bijvoorbeeld moeilijk maken om helder na te denken of te concentreren, het kan angstgevoelens en stress opwekken of het kan hen enorm veel energie kosten om al deze prikkels te verwerken. De precieze ervaring is voor iedereen anders, maar de kern is hetzelfde: al die geluidsprikkels van buitenaf komen hard binnen en kunnen daardoor een belemmering vormen.

Een koptelefoon of oortjes kunnen veel van deze mensen heel erg helpen om hiermee om te gaan. Door geluid te dempen of door zelf een geluid te kiezen om naar te luisteren, kunnen zij de vele, soms overweldigende prikkels om hen heen veel beter reguleren. Het geeft hen (meer) controle over wat zij horen, en dus ook over het effect dat die prikkels op hen hebben.

Zo kunnen koptelefoons mensen die gevoelig zijn voor prikkels juist helpen om beter hun dagelijkse leven te leiden. Het kan drukke omgevingen zoals evenementen, bijeenkomsten, cafés, stadscentra, drukke parken, maar ook bijvoorbeeld winkels, het openbaar vervoer en de werkvloer een stuk toegankelijker maken.

Voor sommige mensen kan een koptelefoon zelfs het verschil maken tussen wel of niet ergens naartoe kunnen gaan, of tussen wel of niet de rest van de dag door kunnen komen. Zoals eerder gezegd kost prikkelverwerking sommige mensen veel energie. Als je dan lang, veel en/of hevige prikkels moet verwerken, dan is je energie uiteindelijk op. Zeker als je tegelijk bezig bent met iets anders dat al energie kost, zoals werken of boodschappen doen.

Door met een koptelefoon die prikkels meer te reguleren, ben je er minder energie aan kwijt. Dat kan betekenen dat je genoeg energie overhoudt voor alle andere dingen zoals werk, sociale activiteiten en de dagelijkse klusjes, terwijl je dat anders misschien niet had gehad. Tijdens bijvoorbeeld werk kan het overigens ook enorm helpen bij het concentreren.

Koptelefoons kunnen zelfs helpen om gesprekken beter verstaanbaar te maken. De koptelefoon helpt om al het andere geroezemoes en achtergrondgeluid af te sluiten. Niet alleen door er iets door af te spelen: de meeste moderne koptelefoons en oortjes hebben ook uitstekende geluidsdempende functies. Sommige hebben ook geluidsfilters die achtergrondgeluid wegfilteren terwijl ze directe gesprekken wel doorlaten. Er zijn mensen die jullie gesprek daardoor juist beter zouden kunnen verstaan. Oftewel: ook in een gesprek kan voor sommige mensen een koptelefoon behulpzaam zijn. Ze sluiten je niet buiten: je willen je juist beter kunnen horen.

En dan heb ik het nog niet eens gehad over omgaan met bepaalde mentale klachten. Denk bijvoorbeeld aan mensen die last hebben van negatieve gedachtespiralen of paniekgevoelens. Een gecontroleerde, constante stimulus vanuit een koptelefoon kan sommige mensen die hier last van hebben helpen om hier grip op te houden en niet erin te verzinken.

In feite zou je voor veel mensen hun koptelefoon kunnen zien als een hulpmiddel. Ze gebruiken het niet om zichzelf af te sluiten van de maatschappij: het helpt hen juist om beter aan de maatschappij te kunnen meedoen en beter hun dagelijkse leven te leiden. Nogmaals: deze ervaring is voor iedereen anders en niet universeel, maar er zijn heel veel mensen voor wie hun koptelefoon echt een enorme hulp of zelfs onmisbaar is.

Dit geldt bijvoorbeeld ook voor mij. Ik heb autisme, en als ik vermoeid ben of laag in mijn mentale energie zit, dan kunnen prikkels zoals geluiden erg zwaar bij mij binnenkomen. Als ik dan bijvoorbeeld in een drukke trein sta of naar de winkel moet, dan kan mijn koptelefoon me helpen om die prikkels beter te reguleren en niet overweldigd te raken. Ik heb ook vrienden die soms hun koptelefoon dragen als we ergens heengaan, zoals een spelletjesavond of een dagje uit. En weet je wat: mooi! Als dat hen helpt om mee te kunnen doen, alleen maar goed! Leuk dat ze er bij zijn!

Dus mocht jij nou iemand zijn die zich wel eens ergert aan mensen met koptelefoons op of oortjes in, vel daar dan voortaan niet gelijk een oordeel over. Het zou zomaar kunnen dat er meer speelt dan jij weet. En probeer ook blij te zijn dat juist dankzij hun koptelefoons veel mensen beter hun levens kunnen leiden.