Waarom we sterkere rechters nodig hebben

Steije Hofhuis stelt in NRC dat rechters te veel macht hebben en daarom beteugeld moeten worden. Hij beweert dat rechters hun politieke voorkeuren aan het volk opleggen, dat zij de betekenis van rechten veranderen en rechten uitbreiden. Hofhuis gebruikt het argument van de stok: als rechters ook de rechten van minderheden en asielzoekers beschermen, zal het volk op antidemocratische politici stemmen. Ik ben het oneens met Hofhuis. We hebben juist sterkere rechters nodig. Om dit te begrijpen, moeten we vier vragen beantwoorden: wat, waarom, hoe en wie.

Wat is de democratische rechtsstaat?
De democratische rechtsstaat voorkomt dat machtigen hun wil aan de machtelozen opleggen. Zoals het citaat zegt: “Democracy is two wolves and a lamb voting on what to have for lunch. Liberty is a well-armed lamb contesting the vote.” Dit illustreert dat tegengestelde belangen kunnen leiden tot conflicten die niet alleen met stemmen op te lossen zijn. In zulke gevallen wordt met dwang een belang aan anderen opgelegd: de wolven eten het lam, of het lam verdedigt zich tegen de wolven.

Waarom?
Een "wolvendemocratie" leidt tot het recht van de sterkste, waarbij sommigen onverdiend vooruitgaan ten koste van anderen. Daarom hebben we een rationeel systeem van regels nodig dat iedereen vooruithelpt. Alleen een rationele maatschappij kan een democratische rechtsstaat zijn.

Hoe?
Een maatschappij is rationeel als voldoende beslissingen gebaseerd zijn op rationele argumenten. Echter, machtige mensen kunnen nog steeds het laatste woord hebben, bijvoorbeeld omdat ze de (social) media bezitten. Daarom zijn onafhankelijke rechters nodig om conflicten te beslechten en vast te stellen welk argument het meest rationeel is.

Wie zijn de wolven en wie de lammeren?
De wolven zijn de machtigen. Zij kunnen de meerderheid zijn, of individuen die onverdiende illegitieme macht binnen halen. Deze individuen hebben een talent om te netwerken en anderen via leugens en drogredenen te manipuleren. Deze alpha-dogs belanden in elk politiek systeem aan de top. Neem bijvoorbeeld Vladimir Poetin, die gelukkig was als KGB-agent onder communisme en net zo goed floreert onder kapitalisme. Lammeren zijn de machtelozen: minderheden en individuen. Zij kunnen zich alleen via geweld of via rechters verdedigen, omdat rechters het laatste woord hebben.

Neem het conflict over Palestina. In de ICJ-adviesopinie van 2024 verklaarde Nederland dat de Israëlische bezetting illegaal is, dat nederzettingen oorlogsmisdaden vormen en dat alle landen verplicht zijn ervoor te zorgen dat Israël fundamentele normen van het internationaal recht respecteert. Het Internationaal Gerechtshof bevestigde dat de bezetting illegaal is, dat nederzettingen ontmanteld moeten worden en dat Palestijnen recht hebben op een eigen staat in de volledige bezette gebieden. Het hof gaf Nederland gelijk dat derde landen juridisch verplicht zijn om Israël te dwingen ernstige schendingen van het internationaal recht te beëindigen.

Hoewel het juridisch vaststaat dat derde landen actie moeten ondernemen tegen de Israëlische bezetting, blijft Nederland in gebreke, zelfs nadat het zijn eigen juridische verplichtingen heeft erkend. Waarom gebeurt dit? Omdat ‘wolven’ de overhand hebben in de westerse politiek.

Wie zijn deze wolven? Ze kunnen in twee groepen worden onderverdeeld. De eerste groep bestaat uit burgers die politieke partijen steunen die Israël beschermen en de bezetting ongemoeid laten. De tweede groep bestaat uit invloedrijke netwerken binnen de westerse politiek. Zo verklaarde voormalig premier Rutte dat hij een zeer goede vriend was van John Manheim en dat hij het conflict vanuit Manheims perspectief bekeek. Manheim was voorzitter van de VVD-buitenlandcommissie en bekleedde 24 jaar lang functies als bestuurslid en voorzitter van CIDI. In zijn boek Een open zenuw schrijft Peter Malcontent dat “binnen de VVD niets over het Israëlisch-Palestijnse conflict naar buiten werd gebracht voordat dit het bureau van Manheim was gepasseerd.”

De huidige regering wordt sterk beïnvloed door Wilders, die openlijk oproept tot etnische zuivering van Palestijnen en de annexatie van hun territorium. Daarnaast spreekt onze minister van Onderwijs op bijeenkomsten van Christenen voor Israël, wat wijst op een sterke politieke voorkeur binnen het beleid.

Hetzelfde gebeurt in Amerika. Amerikaanse politici laten zich sterk beïnvloeden door lobbyorganisaties zoals Christians United for Israel, met 10 miljoen leden, en AIPAC. AIPAC heeft meer dan 100 miljoen dollar uitgegeven tijdens verkiezingscampagnes en pronkt op Twitter met het feit dat 96% van de politici die zij financieel ondersteunen, worden verkozen. Recentelijk heeft het Huis van Afgevaardigden zelfs een wet aangenomen om het Internationaal Strafhof te bestraffen en te verhinderen dat Israëlische oorlogsmisdaden worden berecht.

Palestijnen en hun westerse supporters, die legitieme belangen verdedigen, kunnen Israël niet via rechters dwingen om de bezetting, de oorlogsmisdaden en de schendingen van mensenrechten te beëindigen. Evenmin kunnen zij westerse landen via juridische middelen dwingen hun eigen wettelijke plichten na te komen. Daarom is er een dringende noodzaak om sterkere en onafhankelijke rechters te hebben.