Waarom zoveel mensen, ondanks alles, maar achter Wilders aan blijven lopen

“Je kunt alle mensen een tijdje in de maling nemen en sommige mensen altijd maar je kunt niet iedereen de hele tijd in de maling nemen” 

Deze opbeurende woorden worden toegeschreven aan Abraham Lincoln, al is de authenticiteit twijfelachtig. Hoe dan ook, ze blijven actueel tot op de huidige dag. Zij vormen een stevig fundament voor wat je zou kunnen noemen het Wildersbegrip: hij slaagt erin een groot aantal mensen de hele tijd in de maling te nemen.

De meest actuele kerngebeurtenis is zijn optreden in het fameuze debat met Frans Timmermans op SBS6. Het staat in ons aller gebeugen gegrift. Een mevrouwe klaagde haar nood over het eigen risico in de zorg. Dat nekte haar. Timmermans hield daarop een meelevend betoog waarin hij beloofde met haar te zullen strijden tegen dat eigen risico. Toen werd hij onderbroken door Wilders. "Die mevrouw moet nú geholpen worden", riep hij uit. Zo kreeg Timmermans, leider van een oppositiepartij de schuld van iets waar hij part noch deel aan had. Maar het beklijfde.

Het was een game changer. Wilders was als de slimme verkoper die je aan de telefoon een peperduur energiecontract aansmeert. Op dat moment zette het deel van de bevolking, dat je altijd in de maling kunt nemen, een handtekening. Alles was de schuld van een ander, meer in het bijzonder Frans Timmermans. En dit deel zal voor zichzelf nooit willen toegeven dat het in de maling is genomen. Wilders wordt immers zó tegengewerkt.

Wat verkóópt hij dan? Hij verkoopt sentiment. We hebben allemaal wel eens het gevoel dat het leven ons slechte kaarten heeft uitgedeeld. We worden niet op waarde geschat en door slimme praatjesmakers op een zijspoor gezet. Iedere keer weer maakt een of andere incompetente opschepper promotie en wij niet. Voor de toonbank dringen anderen voor die veel later binnen kwamen.

Bij veel mensen is dit gevoel niet incidenteel, onderdeel van een druilerige maandagmorgen of een pestbui. Het heeft permanente vormen aangenomen. Het gaat niet meer voorbij. Ze voelen zich altijd en consequent opzij geschoven. Door wie? Door die buitenlanders. Zij krijgen alles en onze kinderen komen nergens voor in aanmerking. GeenStijl maakt daar handig gebruik van door asielzoekers steeds in verband te brengen met het dure wasmachinemerk Miele. De buitenlanders vreten hier de boel leeg en ze leggen ook nog eens hun cultuur aan ons op. Wij worden in ons eigen land gediscrimineerd.

Heel veel mensen kunnen hun eigen falen door dit ressentiment voor zichzelf aanvaardbaar maken. Denk niet dat het een halve eeuw geleden anders was. Ook toen heerste breed de overtuiging 'Dit land is vol'. De agressie richtte zich niet op Marokkanen maar op de rijksgenoten. Dat waren de Surinamers die uit vrees voor de gevolgen van de onafhankelijkheid van hun land naar Nederland kwamen. Alles wat Marokkanen nu verweten wordt, kregen de rijksgenoten op hun boterham.

Alleen was er geen politicus die dat tot zijn verdienmodel maakte. BIj mij in het stamcafé zat wel iemand die uitriep: "Ik stem op ome Glimmie", maar dat was een grote uitzondering en hij nam zichzelf niet serieus. Ome Glimmie was Joop Glimmerveen, de leider van de openlijk nazistische Nederlandse Volksunie. Hij sloeg geen deuk in een pakje boter. Maar dat 'Ik stem op ome Glimmie' drukte wel een gevoel uit dat zeker onder de helft van de vaste bezoekers leefde.

Pas Pim Fortuyn begreep hoe je met dit ressentiment op een professionele wijze politiek kon bedrijven. Wees miskend onder de miskenden. HIj profileerde zich als de professor die van de universiteit verdreven was omdat hij de waarheid vertelde. Toen hij op een gedenkwaardige avond uit de nieuwe partij Leefbaar Nederland, gezet werd, maakte hij daar een enorme act van. "Vergis U niet. Ik word de minister president", riep hij door het opengedraaide zijraam van zijn Bentley heen.

Fortuyn beloofde te doen wat jou als Jan Jul of Tut Hola nooit ging lukken: op werkelijke waarde worden geschat. Nederland had onder de paarse kabinetten een grote bloeitijd doorgemaakt. Fortuyn had her over de puinhopen van acht jaar paars. Hij wist er de kiezers mee te winnen die hun eigen leven en streven voor een puinhoop aanzagen en bereid waren daarvan iedereen de schuld te geven behalve zichzelf.

Geert Wilders is de voornaamste opvolger van Fortuyn. Hij poseert steeds maar weer  als de uitgeslotene en de miskende. Hij speelt continu het slachtoffer dat geen kansen krijgt. Hij sublimeert het ressentiment van zoveel mensen die ervan overtuigd zijn dat het niet aan hen ligt: dat ze hun leven lang moeten pokeren met valsspelers.

Daarom hoeft Wilders ook niets te bereiken in de ogen van zijn kiezers. Dat valt immers verwachten. Als hij wél wat tot stand zou brengen, zou hun eigen wereldbeeld in duigen vallen. HIj bewijst dan immers dat het wél kan: aan je eigen beperkingen ontstijgen en iets tot stand brengen.

Natuurlijk gebeurt het dat zulke politici aan de macht komen. In dat geval is wraak een belangrijk onderdeel van hun beleid. Trump is daar een goed voorbeeld van. Hij probeert zijn tegenstanders zoveel mogelijk te criminaliseren en tot zwijgen te brengen. Je vindt dit ook terug in de aanpassing op de asielwetgeving die Wilders door de Kamer wist te krijgen: als je mensen zonder verblijfstitel helpt, ben je strafbaar. Nog steeds geldt: niet gelukt en dat is de schuld van anderen. Het verschil is dat je nu met de staatsmacht achter hen aan kunt gaan.

Daarom is het buitengewoon onverstandig om types als Wilders op te nemen in je coalitie om ze zo te temmen. Ze laten zich niet temmen. Ze bieden ook geen oplossing voor welk probleem dan ook. Ze nemen wraak. De rest interesseert ze niet.

Daarom is een cordon sanitaire het enige juiste politieke antwoord op Wilders en zijn aanhangers. Ze laten zich niet alleen bedriegen. Ze bedriegen ook zichzelf. Geef ze waar ze zelf voor kiezen: laat ze in hun giftige sop gaar koken. Dat is de enige oplossing.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mg verdwenen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven. Tevens noem ik de PVV een extraamrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de ontreddering van de politiek 2.0