Wanneer hulp strafbaar wordt, verliezen we ons kompas

Er is een gevaarlijk mechanisme in werking gezet.

Gisteren stemde de Tweede Kamer in met het strengste asielbeleid ooit, via een wetsvoorstel dat het bieden van hulp aan mensen zonder papieren strafbaar maakt. Het klinkt daadkrachtig.

Het suggereert controle in een tijd waarin velen het overzicht verloren lijken te hebben. Maar we moeten ons afvragen: grijpen we hiermee het probleem aan, of vooral de mensen die het gezicht van dat probleem zijn?

Niemand ontkent dat er reële uitdagingen zijn. De opvang kraakt in zijn voegen. De woningmarkt is krap. De druk op de zorg is voelbaar. Maar dit beleid lijkt vooral te kiezen voor symboliek: hard in woorden, maar zonder structurele oplossing. Het maakt de samenleving niet sterker, alleen kouder.

Er is een gevaarlijk mechanisme in werking gezet. Vandaag maken we hulp strafbaar. Morgen kijken we misschien weg bij lijden dat ons niet aangaat. En overmorgen? Dan voelen we niet eens meer de noodzaak om in te grijpen.

We zien het nu al in Europa. In Hongarije is het bieden van hulp aan mensen zonder papieren strafbaar gesteld. Niet alleen vreemdelingen, maar ook degenen die hen steunen, worden verdacht gemaakt. Het gevolg? Een samenleving waarin angst de plaats inneemt van vertrouwen — en solidariteit plaatsmaakt voor stilzwijgen.

De geschiedenis laat zien dat samenlevingen die medemenselijkheid tot misdaad maken, geen rechtvaardiger orde scheppen. Ze creëren angst en wantrouwen — en verliezen het morele fundament waarop ze gebouwd zijn. Achteraf eren we degenen die desondanks hielpen.

Durven we nu datzelfde kompas nog te volgen?

Dit is geen tijd om weg te kijken. Geen tijd voor wegkijken achter termen als “handhaving” of “grip”. Dit is de tijd om onszelf af te vragen: Waar eindigt dit pad dat we zijn ingeslagen? Welke waarden geven wij door aan wie na ons komt?

De kracht van een samenleving blijkt niet uit hoe streng ze kan straffen, maar hoe moedig ze blijft helpen. De geschiedenis oordeelt mild over degenen die hun hand uitstaken — en streng over hen die zich afwendden. Juist nu moeten we waakzaam zijn. Voor de samenleving die we willen zijn. Voor ons moreel kompas dat langzaam maar zeker een andere richting inslaat.

Wie vandaag zwijgt, laat morgen misschien een samenleving achter die hij niet meer herkent.