Wanneer journalistiek en PR elkaar kruisen

Waarom krijgt Tax als belangenbehartiger van zo'n geringe schare elites een podium bij EW?

Een vraag aan de lezer: kunt u een blad au sérieux nemen als het een opiniestuk van een lobbyist met commerciële doeleinden vrijwel integraal overneemt, waarvan het standpunt slechts een geringe groep vertegenwoordigt, en waarbij de inhoud al openbaar is geweest en grotendeels is ontkracht?

Op 20 september publiceerde EW (Elsevier Weekblad) een opiniestuk van Stefan Tax, lobbyist voor familiebedrijven. Eerder verscheen dit stuk op 13 september al online.

Tax is bekend door zijn beslissende rol als lobbyist bij de BOR-affaire, die vorig jaar door het NRC werd onderzocht. Hiermee realiseerde hij miljoenen euro's aan belastingvoordeel door het laten verruimen van de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) voor de rijkste familiebedrijven in Nederland, waaronder de familie Swinkels van het biermerk Bavaria.

'Geen snipper bewijs'
We beginnen eenvoudig, namelijk met de kwaliteit van de analyse en argumentatie van Tax. De inhoud van het artikel is namelijk eerder in de media door Tax geuit, en regelmatig door economen en opiniemakers onderuitgehaald.

In zijn artikel pleit Tax voor de libertarische natte droom van een kleine overheid en losse teugels voor ondernemers; alsof we de afgelopen 40 jaar streng zijn geweest. Tax schijnt de privatisering onder Lubbers en Kok, en ook onder de kabinetten Rutte I en II, te zijn vergeten.

Ondernemers zouden zondebok en melkkoe zijn, uitkeringen zouden als hangmat dienen, en de bureaucratie binnen de overheid zou de spuigaten uitlopen. De oplossing: minder overheid, minder belasting, meer waardering voor ondernemers. Tax rechtvaardigde de afschaffing van de erfbelasting al eerder met het idee dat ook mensen met een uitkering niets hoeven te doen om geld te ontvangen.

Nu er al veelvuldig kritiek is geleverd op zijn standpunten en van zijn argumentatie vaak weinig overblijft, is er geen noodzaak de enormiteiten die Tax in zijn artikelen debiteert nader onder de loep te nemen. Het komt erop neer dat de inhoud van zijn artikel niet uniek is, kwalitatief ondermaats is en minimaal bijdraagt aan het publieke debat.

Geluid uit een verdachte hoek
Als het stuk door een hoogleraar of Jan met de pet was geschreven, dan was de discussie geheel anders. Dan zou vooral de inhoud relevant zijn bij de redactionele overweging om het stuk te plaatsen. Tax is echter geen van beide. Hij is econoom-titulair – hij heeft een studietje gedaan, maar geen stappen in de academische wereld gezet – en beslist geen deskundige over de onderwerpen die hij behandelt; zoveel blijkt ook wel uit de inhoud. Andermaal is hij ook geen belangeloze burger die gewoon zijn mening publiekelijk wil uiten.

Sander Schimmelpenninck zei het vorig jaar tijdens zijn discussie met Tax op de radio zeer treffend: 'De heer Tax is niet te goeder trouw. Hij doet alsof hij opkomt voor de gewone Nederlander, maar hij lobbyt voor de miljonairs.' Deze argwaan komt vaker ter sprake in de reacties op artikelen van Tax. Door pappie, Quote 500-lid Ben Tax, heeft hij miljoenenbelangen in een zaadveredelingsbedrijf, en door zijn functie als partner bij Meines Holla, 's lands grootste lobbykantoor voor de welgestelden, heeft hij een aanzienlijk commercieel belang bij de voorstellen die hij in zijn artikelen te berde brengt.

Vertegenwoordiger van een kleine groep
Op zich niet gek natuurlijk, deze kritiek op zowel de inhoud als de auteur. Als lobbyist voor familiebedrijven vertegenwoordigt hij een kleine groep met belangen die sterk van het gemiddelde huishouden afwijken. Zijn ideeën over de erfbelasting zijn vrijwel identiek aan die van Cultuur onder Vuur, een initiatief dat onderdeel is van het ultraconservatieve Civitas Christiana (CC). Net als Tax vertegenwoordigt CC de belangen van een zeer kleine groep Nederlanders, maar waarom krijgt Tax als belangenbehartiger van zo'n geringe schare elites een podium bij EW? Het is moeilijk voor te stellen dat een ingezonden opiniestuk van Antifa integraal zou worden overgenomen door De Groene. Het verhaal in zijn artikel weerspiegelt dat van een beperkt gezelschap met zeldzame belangen, ook al pretendeert Tax dat het meer burgers aangaat.

Een redactionele keuze van twijfelachtige smaak
George Orwell: 'Journalistiek is iets afdrukken wat iemand anders liever niet afgedrukt wil zien. Het overige is public relations.'

De media-ethiek handelt over zaken als smaak, inhoudelijke kwaliteit en politieke objectiviteit. EW pretendeert een kwaliteitsblad te zijn, waar objectiviteit en neutraliteit dus hoog in het vaandel staan. Op de inhoudelijke kwaliteit valt dus wel het een en ander af te dingen in dezen, zeker als een publicatie hoge maatstaven oplegt aan zichzelf. Ook de achtergrond van de auteur en diens belangen, en de vraag waarom zo'n kleine groep zoveel aandacht verdient, zijn onderwerp van discussie bij het artikel van Tax.

Als journalistiek medium heb je de verantwoordelijkheid je lezers van betrouwbare en evenwichtige informatie te voorzien. Unieke en afwijkende geluiden kunnen daarbij een verrijking zijn, maar daar is het stuk van de heer Tax geen goed voorbeeld van. Je moet als blad keuzes maken over wat je publiceert, wie er aandacht verdient, en de hoofdzaak van de bijzaak kunnen onderscheiden. EW lijkt daarin met dit artikel te hebben gefaald.

Als lobbyist beïnvloedt Tax beroepsmatig de publieke opinie via de media, juist om zijn commerciële belangen te behartigen. Als redactie moet je prudent omgaan met de keuze om zo'n stuk over te nemen. Als het stuk actueel is en werkelijk van toegevoegde waarde is voor het publiek, dan is er ruimte om zulke beïnvloeding toe te staan. Wederom is de ingezonden opinie van Tax daar geen goed voorbeeld van, in het licht van de voornoemde overwegingen.

Conclusie: kan het media-ethisch door de beugel? Vast wel. Is het smaakvol? Twijfelachtig.