Wanneer worden mooie woorden over brede welvaart nu eens omgezet in daden?

Ahold Delhaize is een van de grote winnaars van de coronacrisis. Vorig jaar alleen al haalde het bedrijf een recordomzet van 74,7 miljard binnen. Naast de enorme drukte en navenante omzet bij supermarktketen Albert Heijn stegen ook de verkopen van dochterbedrijf Bol.com met bijna 70 procent in het laatste kwartaal van 2020. Tegelijkertijd hebben de supermarktmedewerkers die de hele pandemie keihard door hebben gewerkt al sinds april 2020 geen cao meer. Een volwassene verdient in de supermarkt nauwelijks meer dan het minimumloon, een vijftienjarige moet het doen met 3,54 euro per uur. Maar ondanks de gigantische omzetstijging geven supermarktbazen niet thuis bij de looneis van 5% die FNV en CNV op tafel hebben gelegd. In plaats daarvan willen ze de toeslagen verschralen.

Bij bol.com is de hele keten die het feitelijke werk uitvoert uitbesteed. Van de klantenservice tot de distributiecentra en de pakketbezorging. Ahold Delhaize neemt geen enkele verantwoordelijkheid voor de werknemers die hun omzetstijgingen mogelijk maken. Deze werknemers zitten doorgaans vast in flexconstructies zonder perspectief op een vaste baan en verdienen zo weinig dat het zelfs met een voltijdsbaan erg moeilijk is de eindjes aan elkaar te knopen. In de distributiecentra waar de ‘vandaag besteld, morgen gratis thuisbezorgd’ pakketjes in 24 uursdiensten worden klaargemaakt voor verzending werken veel arbeidsmigranten. Zij werken vaak via een uitzendbureau dat hen ook huisvest, waardoor zij in een extreme afhankelijkheidsrelatie terechtkomen. Door de coronapandemie is nogmaals pijnlijk duidelijk geworden in welke schrijnende leefomstandigheden zij veelal verkeren. Met besmettingshaarden en veel menselijk leed ten gevolg.

Het is natuurlijk niet alleen Ahold Delhaize. Helaas zijn er legio voorbeelden te noemen van werkgevers die weigeren een eerlijke loonsverhoging te betalen en/of medewerkers jarenlang vasthouden in flexbanen zonder perspectief op een zeker bestaan. Denk bijvoorbeeld aan de Metalektro en de grote Inretail cao voor de werknemers in de winkelstraten. Of PostNL die vooral met hun pakketbezorging enorme omzet heeft gedraaid gedurende de lockdownmaatregelen. Om maar een paar voorbeelden te noemen.

Bedrijven zoals Ahold en Post NL zijn lid van werkgeversorganisaties VNO-NCW. Daarmee hebben ook zij zich met het recent gepresenteerde middellange termijn advies (MLT) vanuit de SER “Investeren in brede welvaart, publieke sectoren en toekomstig verdienvermogen” gecommitteerd aan een agenda om de welvaart eerlijker te gaan verdelen en onzeker werk aan te pakken. Mooie woorden. Maar wanneer gaan de Aholds en Post NL’en van deze wereld dit omzetten naar concrete daden? Zolang werkgevers niet bereid zijn om de daad bij het woord te voegen en fatsoenlijke cao’s af te spreken – met een eerlijke loonsverhoging, een leefbaar minimumloon en afspraken waarbij zeker werk de norm is – heeft het hele SER-advies weinig waarde voor de mensen op de werkvloer die te weinig hebben gemerkt van de welvaart.

De coronapandemie heeft een vergrootglas gelegd op al bestaande problemen op de arbeidsmarkt. Zoals bijvoorbeeld de flexwerkers en jongeren die onevenredig hard zijn getroffen door de crisis. De tekorten aan werknemers in de zorg leiden tot immense werkdruk, mede veroorzaakt door het lage niveau van arbeidsvoorwaarden in de sector en de marktwerking.

Vanuit de politiek werd in het begin van de coronapandemie dan ook veelvuldig gesproken over een ‘nieuw normaal’ waar we na de crisis naartoe zouden moeten. Maar alle ambities om dingen beter te gaan doen ten spijt doet de politiek vooralsnog niets om onze arbeidsmarkt ook daadwerkelijker beter en eerlijker te maken. Sterker nog. Dat grote bedrijven nauwelijks belasting betalen, hun werknemers geen leefbaar loon betalen waardoor zij zijn aangewezen op toeslagen om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen én dat bedrijven mensen jarenlang gevangen kunnen houden in onzekere flexconstructies is een direct gevolg van politieke beleidskeuzes. Keuzes van rechts. Keuzes in het belang van het grootkapitaal. Want hoe minder je aan je werknemers betaalt en hoe minder je maatschappelijk bijdraagt hoe meer geld er overblijft voor aandeelhouders en bonussen aan de top.

Hoe lang blijven we dit als samenleving nog accepteren? Het is de hoogste tijd voor dat nieuwe normaal waar we eerst de mond vol van hadden, een transitie naar een eerlijke arbeidsmarkt voor iedereen waarbij we de welvaart eerlijker gaan verdelen en mensen perspectief hebben op bestaanszekerheid. Het is tijd voor nieuw leiderschap dat het belang van de velen vooropstelt in plaats van dat van enkelen aan de top. Alleen zo komen we socialer uit de crisis.