Wat de critici van Bessel van der Kolk niet willen weten over verborgen trauma's

Jammer dat Han van der Horst zoveel aandacht geeft aan reeds langgeleden zaken, zoals Yolanda uit Epe. Hoewel ook daarover het laatste woord niet is gesproken. Het leidt de aandacht maar af van waar het over zou moeten gaan. Valse aangiftes, waaruit rechtszaken voortkomen waar kan blijken dat iemand ten onrechte wordt verdacht, komen voor, en het is goed dat rechtspsychologen daarop wijzen. Doen alsof dat schering en inslag is, is een andere zaak. Dit geldt ook, nog sterker, voor de voortdurende suggestie dat therapeuten door suggestieve technieken toe te passen mensen ertoe zouden brengen seksueel misbruik ervaringen te bekennen die niet plaats zouden hebben gevonden. Ook dat komt wel eens voor, helaas, maar zelden. Het is tekenend dat hiervan nooit cijfers worden geleverd.

Een tweede punt is, dat in discussies over dit onderwerp veel op een hoop wordt gegooid, alsof ieder seksueel misbruik hetzelfde is. Er is een wereld van verschil tussen een verkrachting op (bijna) volwassen leeftijd, incest en georganiseerd misbruik vanaf de zeer vroege jeugd.

De rechtspsychologen Otgaar, Van Koppen, Vredeveldt en anderen, evenals de medewerkers van de Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken (LEBZ), baseren zich als goede volgelingen van Elizabeth Loftus bij hun artikelen en uitingen in de media op onderzoek naar het functioneren van het geheugen vrijwel uitsluitend op laboratoriumonderzoek bij gezonde volwassen vrijwilligers. Vervolgens doen zij, zonder dat ooit te onderbouwen, alsof deze resultaten één op één geldig zijn voor de geheugenfuncties van mensen die vanaf hun vroegste jeugd mishandeld, bedreigd en seksueel misbruikt zijn. Voortdurend dus, en dat op een leeftijd dat hun hersenen zich volop aan het ontwikkelen zijn.

Een kind zelfs snapt dat die vergelijking mank gaat. Cruciaal hierbij is dat in die vroege levensjaren de mogelijkheden van de hersenen om beangstigende en overweldigende ervaringen, waarin kinderen totaal hulpeloos zijn, te integreren ver overschreden worden. Zeker omdat de ouders ook niet de noodzakelijke veilige hechting bieden.

Onze hersenen hebben een veiligheidsmechanisme om dergelijke situaties toch te overleven, en die heet dissociatie. De overweldigende emoties worden als het ware op een zijspoor gezet en daar geparkeerd. Op deze wijze ontstaan meerdere persoonlijkheidsdelen, waarvan sommige dus deze angsten en pijn dragen, en andere gewoon het dagelijkse leven kunnen leven: de Dissociatieve Identiteits Stoornis, DIS. De rechtspsychologen geloven ook daar niet in, terwijl reeds diverse keren in wetenschappelijk onderzoek (met behulp van beeldvormende technieken zoals MRI) aangetoond is dat deze problematiek niet - zoals zij beweren - door suggestie kan ontstaan.

Deze dissociatie zorgt ervoor dat herinneringen aan de trauma's onbereikbaar zijn - voor de persoonlijkheidsdelen die het normale leven leiden. Zij zijn dus niet verdrongen, maar onbereikbaar, voor de laatst genoemde delen. Voor de getraumatiseerde delen echter wel degelijk. Op ongecontroleerde wijze, zoals in herbelevingen en nachtmerries, en gecontroleerd in therapieën. Mits de therapeut deskundig is op dit terrein. Overigens geldt dit alles ook voor bijvoorbeeld veteranen of hulpverleners met een posttraumatische stress stoornis (PTSS); bij een deel van hen speelt dissociatie dezelfde rol, en daar zal toch weinig suggestie aan te pas zijn gekomen.

Een andere mening van rechtspsychologen en adepten die onjuist is, is de volgende: zij doen voortdurend alsof de - in hun ogen hervonden - herinneringen pas ontstaan in een behandeling, door suggestieve methoden die de behandelaar toepast. Veel cliënten echter kregen reeds herinneringen aan misbruik voor zij ooit in behandeling waren. Bovendien kent geen enkele therapeut cliënten die blij zijn met de 'ontdekking' van wat hen is aangedaan. Integendeel; vaak verzuchten zij dat ze liever hadden dat het allemaal fantasieën waren.

Als rechtspsychologen enig besef hadden van hoe het in een volgens de regels uitgevoerde behandeling toegaat, dan zouden zij weten met hoeveel angsten, schuld- en vooral schaamtegevoelens het stapje voor stapje naar boven laten komen van de ervaringen van wat hen werd aangedaan in z'n werk gaat.

Tenslotte: als alles wat de mensen die claimen slachtoffer/overlever te zijn van vroegkinderlijk misbruik op suggestie en fantasie zou berusten, hoe verklaren de rechtspsychologen dan de psychiatrische problematiek waar deze mensen aan lijden vaak al vanaf hun kindertijd, en hoe verklaren zij de verbetering van zowel de psychische als de lichamelijke klachten die langzaam optreedt naarmate een behandeling vordert? Behandelingen overigens die vele jaren zeer hard werken vergen.