Wat de relatie is tussen de wantoestanden bij Ajax en een gebrek aan diversiteit

Wat was 2019 toch een magistraal mooi jaar voor Ajax: voor het eerst in 13 jaar wist de club de groepsfase van de Champions League te overleven, en voor het eerst in 17 jaar wisten de Amsterdammers de dubbel te pakken. Iedereen die de club een warm hart toedraagt, ging door het dolle heen. En wie kregen de credits voor dit ongekend succes? Op sportief vlak, coach Erik ten Hag en de spelers, en op bestuurlijk vlak de directeuren Marc Overmars en Edwin van der Sar. Best logisch eigenlijk.

Ajax waande zich tot een Europese topclub en vergelijkingen met Bayern Munchen, die op eenzame hoogte staat in eigen land, werden al snel gemaakt. Zo ook Van der Sar, die ambitieuze doelen stelde en van Ajax structureel een Europese topclub wilde maken. 

Over Amsterdammers wordt wel eens gezegd dat ze arrogant zijn of zoals een gezegde luidt: ‘hoogmoed komt voor de val’. En die val kwam er ook. Maar wat gebeurde er in de aanloop naar die val? Wie draagt hierin verantwoordelijkheid? Anders dan bij het sprookjesverhaal van 2019, is dit minder duidelijk.  

De opvolger van succescoach Ten Hag werd Alfred Schreuder, aangesteld door algemeen directeur Van der Sar. Na een reeks wedstrijden zonder overwinning werd de pas aangestelde coach alweer ontslagen, het was toen januari 2023. Ajax had weer een trainer nodig en tot dat moment zou assistent-coach Michael Reiziger de taken als trainer tijdelijk waarnemen.

Als assistent-coach was Reiziger ook een onderdeel van het succesvolle Ajax onder Ten Hag. Daarvoor was hij de trainer van Jong Ajax en werd kampioen in de Eerste Divisie, een unicum: voor het eerst werd een beloftenploeg kampioen in de Eerste Divisie. Hoewel Reiziger dus een legitieme keuze zou zijn geweest, gaf Van der Sar echter de voorkeur aan John Heitinga als coach.  

De jonge en onervaren coach leidde ook Jong Ajax, dat slechts 15e stond op het moment dat hij werd aangesteld bij de hoofdmacht. Er was weinig tot geen publieke verontwaardiging of onbegrip voor deze keuze, niet vanuit de media en niet vanuit de supporters. Reiziger was één van de weinigen die zijn teleurstelling kenbaar maakte: hij zou na het aflopen van het seizoen vertrekken bij Ajax.

De resultaten onder de kersverse trainer vielen wederom tegen, het was zelfs slechter dan zijn voorganger maar anders dan zijn voorganger werd Heitinga niet publiekelijk afgemaakt. Tevens begon de kritiek op Van der Sar toe te nemen. De meest in het oog springende kritiek kwam van Winston Bogarde, die als assistent-coach kampioen werd met Jong Ajax en werd beloond met de aanstelling tot assistent van Ten Hag, samen met Reiziger en dus ook een aandeel heeft gehad in de ‘gloriejaren’ van de club.

Op Ziggo beklaagde Bogarde zich erover dat hij na 7 jaar trouwe dienst zonder uitleg werd ontslagen door Van der Sar. Bogarde wil nooit meer met hem samenwerken. In dezelfde uitzending onthulde Ruud Gullit dat Clarence Seedorf heeft gesolliciteerd naar de functie van technisch directeur en niet eens een reactie kreeg. Deze vacature kwam open te staan toen Gerry Hamstra opstapte na slechts een jaar in dienst te zijn, wederom een witte aanstelling, als opvolger van Marc Overmars. Hij zou een slecht transferbeleid gevoerd hebben.

Seedorf is een gerespecteerde naam binnen de internationale voetbalwereld die verschillende succesvolle projecten achter zijn naam heeft staan. Daar waar de keuze voor Seedorf logisch zou zijn geweest, ook gezien zijn Ajax-achtergrond, viel dit keer de Duitser Sven Mislintat in de prijzen.  

Een bestuurder zonder ervaring van het Nederlandse voetbal. Dat dit een dramatische keuze is geweest, daar zijn vriend en vijand het over eens: Mislintat wordt gezien als de grote oorzaak voor de recente crisis bij Ajax en is dan ook op staande voet ontslagen na de traumatische wedstrijd tegen Feyenoord. De club staat momenteel slechts een paar punten boven de degradatiezone.  

Een maand voor zijn eigen ontslag, stelde Van der Sar Mislintat aan. In die zin kunnen we zeggen dat Ajax momenteel te maken heeft met ‘de erfenis van Van der Sar’. Mislintat heeft op zijn beurt trainer Maurice Steijn aangesteld die niet eens voldeed aan de profielschets die Mislintat notabene zelf had gemaakt!  

Misschien dat daarom de positie van de trainer, de derde in een jaar tijd, onder druk staat. Overigens heeft Ajax met een ongekende ontslaggolf te maken. Deze week is de voorzitter van de Raad van Commissarissen opgestapt Pier Eringa opgestapt terwijl er net een nieuwe bestuursraad zit nadat de vorige in mei was opgestapt.  

Nu Ajax op zoek is naar een nieuw technisch directeur worden een paar namen genoemd, van wie Jordi Cruijff de meest serieuze is. Wederom een witte kandidaat. Waarom niet kiezen voor diversiteit in de vorm van bijvoorbeeld voetbalgrootheid Clarence Seedorf? Of Edgar Davids?

Jordi Cruijff heeft zelf eigenlijk geen Ajax achtergrond en heeft weinig ervaring en kennis van het Nederlandse voetbal. Ajax-coryfeeën zeggen dat hij ‘de genen van zijn vader heeft’, eigenlijk een stompzinnige redenering om hem op basis daarvan aan te stellen. Hiermee schiet Ajax zichzelf in de voeten, ze kiezen niet voor kwaliteit maar hanteren andere onduidelijke eisen, wat lijkt op vriendjespolitiek.

Gezien het gebrek aan zwarte bestuurders en coaches bij Ajax, kunnen we voorzichtig concluderen dat dit deels het gevolg is van discriminerend beleid. Als Ajax gekozen had voor een Michael Reiziger, voor een Bogarde of een Seedorf, zou het niet in de situatie zijn beland waar het nu in zit. Niet omdat ze een kleur hebben maar omdat ze bewezen kwaliteiten hebben die voldoen aan de profielschets van de club. 

Ajax, de club die gevestigd is in Amsterdam Zuidoost en de bakermat genoemd kan worden van zoveel getalenteerde zwarte voetballers, terwijl de boardrooms eentonig wit blijven. Ajax doet zichzelf tekort en Ajax waardeert zijn eigen mensen niet.

Diversiteit KNVB laat te wensen over

Dit discriminerend beleid wordt natuurlijk niet beperkt tot Ajax alleen, ook bij de KNVB laat diversiteit te wensen over. Zo werd in 2020 een beschadigde Frank de Boer aangesteld als coach van Oranje, een trainer die destijds drie opeenvolgende zwaar mislukte clubs leidde in het buitenland en in de voetbalwereld eigenlijk al was afgeserveerd. De keuze werd bekritiseerd door Humberto Tan, die voorzitter is van de Commissie Mijnals, welke als taak heeft om diversiteit binnen de voetbalbond te bevorderen. Tan drong er bij de voetbalbond op aan om "breed te kijken en ook met niet-witte mensen te praten, van wie de KNVB dacht dat ze ook geschikt zouden kunnen zijn voor de functie van bondscoach."Hij uitte zijn ergernis door te zeggen dat vanaf dag 1 al de keuze voor De Boer vast stond.  

Ook Oranje werd een mislukking voor De Boer en de oud-voetballer heeft sindsdien een einde gezet aan zijn trainersloopbaan. Hij werd opgevolgd door Louis van Gaal, een uitstekende coach met veel ervaring die voor de derde keer coach van Oranje werd. Zijn aanstelling betekent eveneens dat de doorstroom van jonge coaches een halt wordt toegeroepen. Waarom niet de kans geven aan een jonge, frisse trainer? Bijvoorbeeld een Giovanni van Bronckhorst die zijn kwaliteiten als trainer meer dan eens heeft bewezen. Na Van Gaals vertrek mocht Ronald Koeman voor de tweede keer bondscoach worden.

Waarom Koeman voor de 2e keer en niet een ervaren man als bijvoorbeeld een Henk ten Cate? Om deze vragen te kunnen beantwoorden moeten we kijken wie de beslissers zijn binnen de KNVB. Daar waar etnische diversiteit goed is vertegenwoordigd op de voetbalvelden maar jammer genoeg niet in de organisatie. Bij de voetbalbond heeft slechts minder dan 5% van de medewerkers een bi-culturele afkomst, terwijl ongeveer 35% van de leden een buitenlandse achtergrond heeft.

Zo blijft alles in hetzelfde cirkeltje ronddraaien. In de top van de organisatie is slechts 1 persoon non-white: een halfjaar geleden is Nigel de Jong aangesteld als directeur topvoetbal, een verrassende aanstelling die mede mogelijk is gemaakt door de Commissie Mijnals. Wellicht zou Ajax ook zo’n commissie in het leven moeten roepen.

De benoeming van De Jong kan worden gezien als een lichtpuntje, en tegelijkertijd hoop voor een nieuwe generatie zwarte bestuurders en coaches. Net zoals de Commissie Mijnals ook een positieve ontwikkeling lijkt te zijn. Alhoewel ze al drie jaar bestaan en weinig tastbare veranderingen hebben weten te brengen.

Een ander lichtpuntje is dat Reiziger momenteel trainer is van Jong Oranje en hopelijk kunnen we straks zeggen change is going to come.