We falen collectief voor de marshmallowtest

Door: Peter van Thienen en Wupke van der Torren

De marshmallowtest, wie kent hem niet? Zet een kleuter aan een tafel in een lege kamer, met een marshmallow voor zijn of haar neus. Je verlaat de kamer en vertelt dat het kind zelf mag kiezen: die ene marshmallow direct opeten, of wachten tot je terugkomt, dan krijgt het als beloning twee marshmallows.

De uitkomst van de marshmallowtest blijkt toekomstig succes beter te voorspellen dan een IQ-test. In ons leven hebben we veel aan het doorzettingsvermogen dat nodig is om een snelle beloning uit te stellen, ten bate van een groter doel in de toekomst.

Als samenleving lijken we echter collectief te falen voor de marshmallowtest. We weten wel dat een gezonde geest huist in een gezond lichaam, maar worden in de supermarkt omringd door een indrukwekkend aanbod aan zoet, vet en zout. Overal lonkt snelle behoeftebevrediging, en inmiddels is meer dan de helft van de volwassenen te zwaar.

We weten ook wel dat we minder CO2 moeten uitstoten om de wereld leefbaar te houden. Toch is het op een druilerige decemberochtend moeilijk weerstand bieden aan de verlokking van een zonnig eiland. Voor ettelijke tientjes skip je je winterdip, zo houdt de reclame je voor. Waarom zou je deze ene marshmallow, die lekkere zonvakantie, laten liggen? Waar blijven immers die twee marshmallows als je niet in dat vliegtuig stapt? Ja, je draagt minder bij aan de verergering van de klimaatcrisis, maar die bijdrage voelt snel nietig en abstract tegenover de instant verleiding van zon en zee.

En is het echt zo erg, zo’n vliegreisje? De luchtvaartsector veroorzaakte in 2023 2,5% van de wereldwijde CO2-emissies, dat klinkt nog vrij bescheiden, toch? Een diepere duik in de cijfers leert echter dat de werkelijkheid complexer is. Allereerst is de luchtvaartsector verantwoordelijk voor 6% van de Nederlandse CO2-emissies. Daarnaast is de klimaatimpact van de niet-CO2 effecten, zoals vliegtuigstrepen, aanzienlijk. Als je kijkt naar de totale klimaatimpact in de komende 20 jaar van de huidige Nederlandse emissies, dan komt maar liefst 40% voor rekening van de luchtvaart.

Dat draagt bij aan weersextremen, de zeespiegelstijging en zoetwatertekorten. Je zou bijna misselijk worden van de ellende die we over onszelf uitroepen. Maar we zijn als een kind in de snoepwinkel dat zichzelf niet kan bedwingen. We bevredigen ons instant verlangen naar lekker eten en verre vakanties, om achter te blijven met een zwaarlijvig lichaam en een zieke planeet.

We kunnen niet door zoals het nu gaat. Zonder maatregelen zijn de wereldwijde luchtvaartemissies tegen 2050 verdrievoudigd! Het is tekenend dat er nu zelfs vanuit de luchtvaartsector wordt onderkent dat een er een rem moet komen op de groei van het aantal vluchten. Helaas blijft vliegen zonder uitstoot de komende decennia een niche, en opschaling ervan nog een groene droom.

We zullen dus moeten matigen, maar hoe? Een CO2-plafond voor de luchtvaart, waartoe het vorige kabinet besloot, kan een belangrijk instrument zijn. Het huidige kabinet heeft de eer om dit CO2-plafond ook daadwerkelijk in te voeren en de hoogte ervan te bepalen. Een kleine rekensom leert ons het volgende: als Nederlandse samenleving streven we een afname in CO2-uitstoot na van 55% ten opzichte van 1990. Voor de luchtvaart zou dit een uitstootreductie van 75% ten opzichte van 2023 betekenen. Bij gebrek aan technische oplossingen betekent dit: een navenante vermindering van het aantal vliegkilometers.

Een dergelijk bindend CO2-plafond is nodig. We willen immers dat onze kinderen en kleinkinderen ook nog kunnen genieten van een planeet waarop het prettig leven is. Zelf blijken we de verlokking van die marshmallow niet te kunnen weerstaan. Hier hebben we vadertje (of moedertje) staat echt bij nodig. Dus overheid: wees de ouder die de snoeppot een paar planken omhoog zet. Het is voor onze eigen bestwil.

Peter van Thienen is principal scientist hydroinformatica bij KWR Water Research Institute en voorzitter van Stichting Stop4deroute.
Wupke van der Torren is tekstschrijver en lesauteur.