We moeten het meer over klimaatobstructie hebben

Dat Nederland de klimaatafspraken niet gaat halen is geen toeval, het heeft alles te maken met klimaatobstructie. En in plaats van te accepteren dat klimaatbeleid nog meer vertraagd wordt, is het tijd om hier iets aan te doen!

Wanneer ik google op “shell cuts offshore wind” dan krijg ik een lange lijst van nieuwsberichten over afschaling van de divisie die Nederlandse windparken op zee ontwikkelt omdat Shell zich meer op olie en gas wil richten. Maar het eerste item van die lijst is een gesponsord bericht van Shell: “Het begint met één windmolen. En voor je het weet bouw je aan vier windparken aan zee.” Shells investeringen in duurzame energie zijn een wassen neus, maar de indruk die men krijgt is dat Shell best goed bezig is. Het is een schoolvoorbeeld van klimaatobstructie.

De Universiteit Utrecht erkende in 2023 nog de klimaatnoodtoestand en beloofde haar samenwerkingen met fossiele industrie onder de loep te nemen. Geen enkel fossiel bedrijf voert beleid in lijn met het klimaatakkoord van Parijs. Toch heeft BP via een slimme strategie een Utrechtse hoogleraar deze woorden horen uitspreken: 'BP hoort qua klimaat tot de top-vier van grote oliebedrijven. Het bedrijf doet grote investeringen in duurzame energie. Dit is een bedrijf waarmee we samen kunnen werken.' Betere reclame voor een groen imago kan BP zich niet wensen, en dat voor slechts 1,5 miljoen aan financiering. Het is totale onzin, dat wel. BP was niet alleen de uitvinder van de misleidende “CO2-voetafdruk” die een aanpassing van de klimaatobstructie-strategie van de fossiele industrie in de jaren negentig signaleerde. Keiharde klimaatdesinformatie was niet meer zo effectief als voorheen en BP en andere fossiele bedrijven zetten zich in op individualisering van het klimaatprobleem en greenwashing van hun imago. Zo kwam uit een onderzoek in 2022 in gelekte interne emails van BP naar voren dat hun inzet in carbon capture niets meer was dan een strategie om fossiel zeker te stellen in de toekomst. Dan is het natuurlijk fijn als de Universiteit Utrecht pal achter je gaat staan in hun claim dat samenwerking met BP niet botst met de klimaatdoelen. Universiteit Utrecht gaf zelfs groen licht voor drie “onderzoeksprojecten met BP en TotalEnergies”. Ook de TU Delft kreeg geld van de fossiele industrie voor onderzoek naar olie en gas

De fossiele industrie begrijpt dat er niets beter is voor je groene imago dan samenwerken met een universiteit die claimt een prioriteit van de klimaatcrisis te maken. Maar de Universiteit Utrecht en TU Delft zijn lang niet de enige kennisinstellingen die zich laten gebruiken voor deze effectieve form van greenwashing van de fossiele industrie, zoals blijkt uit deze database. Ook dit voor je karretje spannen van universiteiten is onderdeel van klimaatobstructie.

Klimaatobstructie is vaak subtiel en vooral zeer effectief. Natuurlijk is het verspreiden van klimaatdesinformatie onderdeel van klimaatobstructie, vooral als de desinformatie niet als zodanig herkend wordt. Maar greenwashing via reclame of via de academische of culturele sector en desinformatie zijn slechts het topje van de ijsberg. Klimaatobstructie is niet altijd zo duidelijk als een door vastgoedmiljonairs gesponsorde en door ex-Shell medewerker opgerichte desinformatiestichting, die via Forum voor Democratie samen met PVV Kamervragen stelt waarin het KNMI verdacht wordt gemaakt. Het is vaak subtieler en helaas vaak sociaal geaccepteerd.

Misschien moeten we ons iets minder richten op lekker met zijn allen een positief verhaal neerzetten over klimaat, en aan het licht brengen hoe steeds zand in de wielen wordt gestrooid, hoe elke stap zo moeilijk mogelijk wordt gemaakt en elke duurzame ontwikkeling zodra het kan terug wordt gedraaid. Subtiel twijfel zaaien, wetenschappelijke taal afzwakken, afleiden met goed klinkende maar ineffectieve maatregelen als carbon capture en bomen planten - dat is klimaatobstructie. Natuurlijk spelen allerlei psychologische factoren een rol waarom klimaatbeleid niet van de grond komt, maar moedwillige misleiding, manipulatie en meestribbelen spelen een hele, hele grote rol hierin.

Niemand was verbaasd toen het Planbureau voor de Leefomgeving deze week vaststelde dat de kans dat we met het huidige kabinetsbeleid de klimaatdoelstellingen gaan halen 5% is. Klimaatobstructie is zo effectief en alomvattend dat we met zijn allen al geaccepteerd hebben dat dit niet gaat gebeuren. Zelfs de toekomst van de kinderen van nu, die in de jaren ‘70, ‘80 en ‘90 met pensioen gaan is niet genoeg motivatie. Wij eten lekker door, zij betalen de rekening. We zijn een unieke generatie: we hebben alle feiten over hoe erg het voor hen is als we de klimaatdoelen niet halen op tafel liggen, en toch voeren we geen beleid op die feiten.

Het is wachten tot BBB de volgende stap gaat nemen nadat effectief beleid getraineerd is en oppert dat we ons niet moeten blindstaren op die doelen. Natuurlijk zouden we die doelen nooit gaan halen. De gevolgen ervan zijn desastreus, dus we vertellen onszelf allerlei verhaaltje om niet onder ogen te hoeven komen wat dat voor onze kinderen en kleinkinderen betekent. “Ik ben een positief mens,” zeggen ministers steevast. En dan de moeder der klimaatobstructietactieken, een uitdrukking vergelijkbaar met “we moeten oorlog voeren om vrede te behouden”, of light sigaretten, of vapes met smaakjes: “groene groei”.

In 2022 publiceerde Jaap Tielbeke een boek ter ere van het 50-jarige jubileum van het Grenzen aan Groei-rapport van de Club van Rome: We waren gewaarschuwd. Over 2022 schrijft Tielbeke: “De klimaatcrisis is in volle gang. Het geloof in ‘groene groei’ begint te wankelen.” In 2023 werd de oudste klimaatontkennende politieke partij van Nederland de grootste en in 2024 werd het ministerie van Economische Zaken en Klimaat omgedoopt in het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Klimaatobstructie triomfeert.

Maar we hoeven dit niet te pikken. Laten we klimaatobstructie aan het licht brengen: in de fossiele industrie, de luchtvaart, de universiteiten, de media en alle andere sectoren. Net als grensoverschrijdend gedrag hebben veel mensen weleens voorbeelden van klimaatobstructie gezien. Je zegt er niets van want het kan je je promotie of zelfs baan kosten, en alle anderen lijken het ook okay te vinden. Maar het bewijs van manipulatie en misleiding met als doel klimaatbeleid te voorkomen is belangrijk om aan het licht te brengen. Want er staat nogal wat op het spel.

Ik wil even geen verhalen meer horen over ‘dat er ook positief klimaatnieuws is’ en ‘hoe we zorgen dat mensen hoop houden’. Ik wil verhalen horen over uitgelekte emails van BP, over de echte reden waarom Shell haar archief angstvallig gesloten houdt voor onderzoekers, over kinderboeken geschreven door klimaatontkenners, over hoogleraren en CEO’s die benaderd zijn door desinformatie-denktanks, over gesprekken tussen politici en bekende handelaren in twijfel, en al de gewiekste strategieën om klimaatbeleid te vertragen waar we nog niet vanaf weten. Ik wil niet meer glazuur op de taart, ik wil dat de modder die eronder zit aan het licht komt. De blaar moet worden doorgeprikt, de erwt onder de stapel matrassen weggehaald.

Heb je ervaringen met klimaatobstructie, bijvoorbeeld omdat je binnen een fossiel bedrijf, nieuwsredactie of universiteit werkt of heb gewerkt? Laat het weten aan journalisten die klimaatobstructie in kaart brengen, zoals Platform Authentieke Journalistiek. Of doe je verhaal hier, op Joop.nl. Deel je informatie en laten we zorgen dat klimaatobstructie aan het licht wordt gebracht. En laten we niet vergeten hoeveel moed er voor nodig is voor deze journalisten om over klimaatobstructie te rapporteren. De meeste redacties wagen zich er niet aan. Niet in de laatste plaats omdat de media en de journalistiek, net als bij het vertragen van tabaksbeleid in de jaren 1960, een integraal onderdeel is van klimaatobstructie. De Nederlandse media bedekken klimaatobstructie en de (volgens Universiteit Utrecht) klimaatnoodtoestand, veelal nog met de mantel der klimaatstilte. Dus worden je items over de klimaatcrisis steevast afgewezen, afgezwakt of krijgen ze een misleidende kop? Ook journalisten en redacteuren kunnen zich melden. Want als er meer gerapporteerd wordt over waarom de klimaatdoelen wéér verder uit zicht verdwijnen, komen ze wellicht weer in zicht.