We worden allemaal tegengewerkt

Terwijl de dagen korter worden, nestelt half Nederland zich weer massaal voor de buis. Het nieuwe televisieseizoen is al even bezig en dit weekend gaan ook de verkiezingsdebatten van start. Sceptici zullen opmerken dat zulke debatten zelden grote electorale verschuivingen teweegbrengen. ‘Veel geschreeuw en weinig wol’, zo luidt het verwijt.

Wat we echter niet mogen vergeten, is dat veel mensen de parlementaire politiek voornamelijk via televisiedebatten meekrijgen. Daarmee zijn de debatten een uitgelezen kans om politieke kwesties aan te kaarten en ze voelbaar te maken tot op het pluche van de huiskamerbank — al is het maar voor een moment.

Van de afgelopen verkiezingen is vooral het beeld blijven hangen van Wilders die, in een felle woordenwisseling met Timmermans, opkwam voor een vrouw uit het publiek. De chronisch zieke Cindy uit Zaandam botste met Timmermans, die enigszins hooghartig het voorstel tot directe afschaffing van het eigen risico afwimpelde.

De spontaniteit en oprechtheid van dit veelbesproken moment in het recente publieke debat zijn herhaaldelijk ter discussie gesteld. Desondanks zullen de wanhoop en woede die Cindy aan de dag legde vermoedelijk bij veel Nederlanders weerklank hebben gevonden. De woorden van Wilders die hierop volgden, gericht aan Timmermans, legden treffend de vinger op de zere plek: "U kan wachten met dat geld. Mevrouw kan niet wachten".

Waar Timmermans wees op de grenzen van het mogelijke, gaf Wilders zuurstof aan een politiek zonder compromissen, zonder procedures, zonder wetgeving — zonder wachten. Wilders raakte hiermee aan een sentiment dat fundamenteler en breder leeft. Een sentiment dat zich keert tegen regenteske politici die de gang van zaken presenteren als een onvermijdelijk gegeven en dat sinds de opkomst van Fortuyn bijzonder potent is gebleken.

Het lijkt voort te komen uit onbehagen over een snel veranderende samenleving en een overheid die volgens vele Nederlanders onvoldoende aansluiting vindt bij het dagelijks leven.

Wat dat betreft, vrees ik dat Wilders deze verkiezingen wederom goud in handen heeft. Tijdens kabinet Schoof sprak Wilders al herhaaldelijk over "keiharde tegenwerking", waarmee hij zijn onvrede over de samenwerking onderstreepte. Bij het uiteindelijke vallen van het kabinet maakte Wilders gelijk van de gelegenheid gebruik om kiezers te mobiliseren, onder meer met de oproep: "Maak ons groot, want dan kunnen ze ons niet meer tegenwerken". 

"We worden allemaal tegengewerkt" — een sentiment waarin veel Nederlanders zich zullen herkennen, niet alleen in een politieke context, maar ook in de dagelijkse ervaring van frustratie en onmacht. Wilders beschikt hiermee over een retorisch middel dat hij tijdens televisiedebatten naar believen kan inzetten. Het stelt hem in staat het politieke debat op effectieve wijze met de alledaagse ervaring van Nederlanders te verbinden. 

Zolang andere — lees: linkse — politici geen aanspraak maken op dit sentiment en blijven vasthouden aan de kunst van het mogelijke, zal Wilders voorlopig zegevieren.