Weg met de peilingen

Het was de week van de implosie van de Maurice de Hond. En ik dacht, nu pas?

Altijd bekromp mij een benepen gevoel bij die peilingen. Wat voor nut hebben zij? In wiens belang worden zij uitgevoerd? Wie financiert ze? In hoeverre zijn ze representatief, objectief en zodoende ook geloofwaardig?

“De opiniepeilers peilden zich weer suf deze verkiezingen.” Het was 2012. In NRC waarschuwden drie politicologen ons om “nou eens serieuzer om te gaan met die peilingen”. Ze zijn voor misbruik vatbaar, meenden velen uit politicologische hoek , nog vanaf 2008.

Anno 2021 peilen de opiniepeilers zich weer suf. Ondertussen is de club ontelbaar geworden, allemaal met aanzien en een toegangsbewijs tot grote podia. Door zich te plakken aan de macht – politici, de staat, de media – drillen zij het volk de ene of de andere kant op. Zolang er peilingen zijn, staan we straks in het stemhokje niet alleen en evenmin autonoom. Hierom.

(On)geloofwaardig? Nepaccounts hielpen Dotan aan zijn heldenimago. Hij verzon fans, gebeurtenissen, hij werd een idool dankzij mensen die niet bestaan. Deelname aan een opiniepanel kan lek zijn als een zeef. Als ik wil kan ik zo honderden Zora’s aanmaken , ik kan spelen met mijn leeftijd, geslacht, de politieke kleur… Zonder veel moeite kan ik opereren vanuit honderden diverse mailadressen. Ook bij EenVandaag.

Bij I&O Research wordt meedoen zelfs met spaarpunten beloond. Hoe meer punten, hoe hoger de cadeaubon. In het rapport van hun laatste peiling (27 januari 2021) staat: “van de ruim 1.740 respondenten met een eerste stemvoorkeur hebben er 1.246 in de vorige meting ook meegedaan.” Het zijn dus dezelfde mensen, nep of niet, die de bonussen turven en ons representeren.

Betreffende het aantal, ofwel letter n , ofwel steekproefgrootte, dus de omvang van de gepeilde groep: volgens het CBS is ons land in maart 13.103.000 kiesgerechtigden rijk. Bij die laatste peiling van I&O Research “werkten er in totaal 2.232 Nederlanders mee.” Het is dus 0,017 procent van het totale lichaam. 0,017! Is dat wel representatief voor ons?

De uitkomsten van de peilingen worden namelijk namens alle Nederlanders uitgesproken. Hoe legitiem is dat? Ik spreek graag en alleen voor mijzelf. Een volmacht om namens mij op te treden of om mij in een groep te vertegenwoordigen heb ik aan niemand verleend. Hoezo Nederlanders kiezen zus of zo? Laat dat aan ons straks, alstublieft.

En dan de opkomst.

In al die peilingen lijkt de opkomst heel hoog, tot 100% zelfs. De indruk is dat elke lid van het opiniepanel politiek bewust is en elk moment naar de stembus toe loopt. Maar. Wij zweven, wij zweven nogal. “Van de circa 13 miljoen stemgerechtigden zijn er bijna 10 miljoen nog niet geland”, schreef de Volkskrant op 1 januari 2021. Een kneedbaar geheel dus. Een ontiegelijk belangrijk deeg zijn wij dat nog rijzen moet. Elke vinger van buitenaf kan een ongewenste druk op dat deeg leggen. Als wij niet opletten ziet onze cake er straks uit zoals die vingers het willen. Willen we dat? Bovendien varieert onze opkomst veel per verkiezing, van 41,2 tot 81,9 procent. Ons gedrag is niet te peilen. De mens in ons blijft vrij en is niet voorspelbaar. Al die peilingen doen alsof de mens maakbaar is. Als we niet opletten, wordt het ook zo.

Voor alle duidelijkheid, ik ben niet tegen opiniepeilingen. De kwaliteit wordt op verschillende wetenschappelijke plekken zeker geleverd; mij gaat het om het effect van peilingen betreffende onze verkiezingen. Want helaas worden de peilingen in veel politieke programma’s en debatten een onderwerp.

Het gevaar dat dit zichzelf waarmakende voorspellingen worden ebt niet zomaar af. Daarom vraag ik me af of de peilingen zoiets als self-fulfilling prophecy voorkomen of juist voeden.

Nut, zin of onzin   Wat peilen de peilingen?

De laatste van I&O Research gaan vooral over personen. Alsof er in maart 2021 een soort miss- of mister-verkiezing plaatsvindt. Zij hebben de populariteit van onze politici gemeten. Los van geloofwaardigheid, objectiviteit en responsiviteit van al die peilingen, gaat de democratie daar echt om?

Cruciale momenten in de verkiezingstijd zijn straks grote tv-debatten. Aan de hand van de peilingen gaan journalisten bepalen wie mee mag doen en wie verbannen wordt naar de ballenbak. Slechts zes tot acht lijstrekkers van de “grootste” partijen krijgen de kans om zich aan Nederland te presenteren. Met andere woorden zijn de peilingen best bepalend voor ons stemgedrag. Dient dit onze democratie op de juiste wijze?

Peilingen leiden af   In maart kiezen wij ons heden en onze toekomst. Wij kiezen voor de manier waarop wij onze staat willen en gaan inrichten. Hoe wij de samenleving, economie en kennis gaan verdelen. Welke rechten wij willen behouden of heroveren, welke plichten wij aanvaardbaar achten.

In maart verdelen wij de macht. De macht die bepaalt hoe wij wonen, hoe en wat wij bezitten, hoeveel wij verdienen, hoe en waar wij geholpen willen worden als het even minder gaat, hoe wij de kennis vergaren, wie toegang tot zorg en onderwijs heeft.

In maart kiezen wij. De macht ligt bij ons. Laat ons daarom even goed nadenken, laat ons met rust inlezen, ons verdiepen in de programma’s en voorstellen. Even vooruit kijken. Onbevangen en open voor de toekomst en de dromen. Los van bestaande missies en misters.

Laat die peilingen daarom helemaal even doven. Een keer onze verkiezingen laten verlopen zonder hen. Wat zou het resultaat zijn, denkt u?