Weggaan zonder ministers maakt Omtzigts rampzalige erfenis compleet

Het opstappen van NSC-ministers is nu vrijwel onmogelijk geworden. De partij is stuurloos. Ze zijn vleugellam.

Bestuurlijke vernieuwing, een nieuw democratisch elan en een overheid die er weer voor de burgers is. Met die idealen ging Pieter Omtzigt de verkiezingen van 2023 in. Als steunpilaar van 14 jaar Rutte was hij maar beperkt geloofwaardig. Dat hij een valse getuige opriep voor het MH-17 onderzoek hielp ook niet, net zomin de twijfels die hij zaaide over Covid-vaccins. Alle geloofwaardigheid was weg toen hij tegen zijn belofte in met Wilders in bed dook. De chaos die volgde was voorspelbaar. Even voorspelbaar als de verdere schade die de manier van zijn vertrek nog zal opleveren.

Het minste wat een land mag verwachten is te weten wie er aan de knoppen zit. De constructie met Schoof als premier zonder macht tast dat principe aan. Zijn gestuntel in de Kamer bevestigt dat keer op keer. Het woord “extraparlementair kabinet" verhult slechts wie werkelijk de baas is: de commissie van vier coalitieleiders die openlijk het beleid bepaalt. Dat is in strijd met de grondwettelijke regel dat het kabinet regeert. Deze onduidelijkheid ondermijnt het staatsbestel.

Omtzigt brak zijn belofte aan kiezers door met Wilders te gaan regeren. De drogreden dat de winnaar moet meeregeren lijkt daarbij doorslaggevend te zijn geweest. Zo verleende Omtzigt legitimiteit aan een groep politici die antisemitisme, fascisme, corruptie en/of politiek geweld omarmen. Dat wist hij even goed als u. Toen staatssecretaris Achahbar en twee NSC-Kamerleden opstapten vanwege racisme in kabinetsvergaderingen, was de vraag waarom ze er dan ooit aan begonnen waren. Omtzigt zal niet verrast zijn geweest — en hij liet het onzalige kabinet dus gewoon zitten.

Misschien heeft Omtzigt nog meer schade aangericht door denkfouten. En daarin grossiert hij. Pieter lijkt oprecht gedacht te hebben dat er met Wilders een afspraak te maken viel die de rechtsstaat overeind houdt. Maar die rechtsstaat is juist de vijand van alles wat Wilders is en wil. Het inzetten van een asielnoodwet in een niet-noodsituatie is onwettig. De wet die daarop volgde werd door de Raad van State afgekeurd. Toch stemden de NSC-ministers vóór. Het alternatief —verkiezingen waarin de partij zou worden weggevaagd — was onacceptabel. Maar niets hiervan was onvermijdelijk.

Omtzigt’s raison d’être was “bestuurlijke vernieuwing”. Een net woord voor het aanpakken van corruptie, machtsmisbruik en achterkamertjespolitiek onder Rutte. Hij sprak zich uit over het versterken van de rechtsstaat. In ruil voor enge maatregelen kreeg hij de kroonjuwelen: toetsing van wetten aan de Grondwet en een kiesstelsel met districten. Dat eerste is zinloos als je al antirechtstatelijke politici in je kabinet hebt, en het tweede lost niets op. Sterker nog, de kans dat ze ingevoerd zouden worden vóór deze regering valt was miniem. Doodgeboren kindjes als kroonjuwelen — je kunt Pieter ervoor bellen.

De kroon op Omtzigt’s werk is zijn vertrek. Dat hij moet stoppen voor gezondheid en gezin is wat het is. Waarom hij überhaupt een partij begon na al een burn-out te hebben gehad, is voer voor historici en psychologen. Maar dat hij nu een eenmanspartij zonder diezelfde man in het kabinet laat zitten, is onvergeeflijk. Vanzelfsprekend zijn de NSC-bewindslieden het mandaat kwijt. De Kamerfractie zal rommelig en onvoorspelbaar spreken en stemmen. Iedere dag dat ze blijven zitten vergroot het cynisme van de bevolking over de politiek. Het ergste? Het opstappen van NSC-ministers is nu vrijwel onmogelijk geworden. De partij is stuurloos. Ze zijn vleugellam. Spoken.

In de peilingen doet radicaal-rechts het even wat minder omdat kiezers zien dat Poetin een vinger in de pap heeft in onze politiek. Of datgaat veranderen weet niemand. Trump, Musk en Poetin zullen in elk geval hun best doen — met financiering, propaganda via X maar wie weet ook door een golf aanslagen te regelen. En in die situatie krijgt Wilders wind in de zeilen door de nog grotere ruimte die Omtzigt voor ze maakt door spookministers onder de nep-premier te laten zitten.

Hopelijk stapt Omtzigt over zijn schaduw heen en trekt hij alsnog gewoon zijn ministers terug. Daar ziet het niet naar uit. Zo is deze rampzalige politicus nog lang niet klaar met ons land. En ook ditmaal zien we de schade van mijlenver aankomen.