Welke mensen zijn het meest geneigd Amerikaanse producten te boycotten? Het antwoord zal je verbazen

Meer dan 2 op de 3 Fransen hebben zo’n afkeer van de VS dat ze voorstander zijn van het boycotten van Amerikaanse producten en diensten. Volgens een enquête waarover de Franse krant Libération deze week berichtte is 1 op de 3 Fransen ook al daadwerkelijk overgegaan tot het mijden van minstens één Amerikaans product. Veelal wordt Tesla genoemd. Dat is makkelijk omdat veel mensen toch al niet van plan waren zo’n auto aan te schaffen. Ik bedoel, het blijven Fransen natuurlijk. Theorie omarmen ze nogal eens met meer passie dan praktijk. Andere merken die de top 10 halen: Jeep, X, Victoria’s Secret, Five Guys, Apple Music, Ford, Pizza Hut, Calvin Klein en Tommy Hilfiger. Gek genoeg ontbrak Amazon, terwijl ik daar in Parijs toch veel bestelwagens van zag rondrijden.

Ik heb al eerder geschreven dat er heel goede redenen zijn om Amerikaanse producten te mijden en daarom wil ik het over iets anders hebben. Het verraste de onderzoekers wie het meest geneigd zijn zich aan te sluiten bij Boycott USA. Natuurlijk is links daar enthousiaster over dan rechts maar de verrassing zit in de leeftijden. Daarbij steken twee generaties boven alle andere uit: Babyboomers en Gen Z. Maar liefst 81 procent van de boomers (oftewel 65-plussers) boycot ‘made in USA’. Onder Gen Z (18-24), ook wel zoomers genoemd, is dat eveneens boven het gemiddelde: 64 procent.

Het gaat om twee generaties die gekenmerkt worden door een sterk ontwikkeld politiek bewustzijn. Het was me al eerder opgevallen bij demonstraties die ik de laatste jaren bijwoonde dat deze twee leeftijdsgroepen het talrijkst aanwezig zijn. Als ik dat opmerkte kreeg ik wel eens als verklaring dat de minder aanwezige generaties nu eenmaal minder vrije tijd hebben vanwege werk en gezin, maar dat argument vervalt als het om boycotten gaat. Gen X, de generatie die nu overal machtsposities bekleedt, is opgegroeid in een ideologisch vacuüm. Ze dachten zelfs dat er geen verschil meer was tussen links en rechts. Het is een manier van denken die een zwaar stempel drukte op de politieke stemming. Dat verklaart naar mijn mening voor een deel de nog steeds heersende apathie en inertie tegenover de extreemrechtse machtsovername.

De Fransen kennen een begrip dat me al langer fascineert: pensée unique. Het is een term die zich lastig laat vertalen maar betekent dat er ideeën zijn die zo vanzelfsprekend zijn dat ze nooit ter discussie staan. Sterker nog, je bent je er niet eens bewust van dat je ze hebt omdat het lijkt alsof er geen alternatieven bestaan. Margaret Thatcher, degene die het neoliberalisme introduceerde, zei dat ook letterlijk: “Er is geen alternatief.”

Het neoliberalisme is het toonbeeld van een pensée unique. De basis daarvan is het idee dat alles en iedereen met elkaar moet concurreren. Dat is een vanzelfsprekendheid geworden. Dat was eerder zeker niet het geval. Natuurlijk is er altijd concurrentie geweest maar door het neoliberalisme is iedereen in die termen gaan denken. Tot en met in de liefde toe. Dating apps zijn helemaal opgebouwd rond het idee van concurrentie.

De makkelijkste manier om concurrentie te stimuleren is competitie en als je er op gaat letten wordt werkelijk alles daar in gedrenkt. Van talkshows tot literatuur tot onderwijs. Steeds verschijnen er lijstjes met wie het het beste doet. De meest absurde is misschien wel die van geluk. Hoezo is geluk een vorm van competitie?

Ik ben geen voorstander van competitie, niet alleen omdat ik toch nooit iets win, maar ook omdat het een methode is die veel stuk maakt. Het is bijvoorbeeld een van de belangrijkste oorzaken voor pestgedrag. Daarom hebben ze in Denemarken alle competitie in het kleuter- en basisonderwijs afgeschaft. Je ziet het ook terug in grensoverschrijdend gedrag. Als het ergens goed mis gaat wordt er al snel gewezen op de moordende competitie als oorzaak: Champions League!

Het aanjagen van concurrentie gebeurt vaak via sportificatie, het denken en praten in sporttermen over zaken die daar niets mee te maken hebben. Want sport is nauwelijks onderdeel van het gewone leven. Het zou heel vermoeiend zijn als dat wel zo was. Sterker nog, sport wordt verzonnen omdat het juist niets met de dagelijkse gang van zaken te maken heeft.

De meeste weerslag heeft dat denken naar mijn mening op de politieke berichtgeving en daarmee ook op de politiek. Je kunt het je misschien niet meer voorstellen maar er was een tijd dat politiek vooral over ideeën ging. Toen kwamen de peilingen in beeld en werd het competitie. Van kijkcijfers is bekend dat ze de interesse voor de inhoud van programma’s doden, bij peilingen en politiek is dat net zo. O kijk, partij X krijgt er vier zetels bij deze week. Einde analyse.

Als je denkt dat politiek louter competitie is, dan wordt het ook een spel. En zo praten politici en parlementair journalisten er ook graag over: het politieke spel. Het gaat over poppetjes en scoren. De inhoud is weggezakt of niet meer relevant. Naar mijn mening is het een van de factoren die de opkomst mogelijk maakten van extreemrechts. Het is geen toeval dat zowel Trump als Wilders geobsedeerd zijn door peilingen.

Het is een fenomeen dat zichzelf versterkt. Enquêtes werden vroeger marktonderzoek genoemd maar het is vooral een onderzoeksmarkt. Met peilingen kun je meningen beïnvloeden en vormen. Bijvoorbeeld door de vraagstelling. Vindt u dat de doodstraf ingevoerd moet worden voor kinderverkrachters? En hup, je hebt een debat over de doodstraf terwijl dat er eigenlijk niet was.

De ironie wil natuurlijk dat ik dit stuk schrijf naar aanleiding van een peiling maar dat was alleen maar om even de aandacht te trekken. Daar zijn peilingen vaak een effectief middel voor want het is nu eenmaal het makkelijkst te verteren nieuws dat er is. Waar het me eigenlijk om ging is de overeenkomst tussen babyboomers en Gen Z. Dat er een generatie opgroeit die weer snapt dat het niet de markt is die alles bepaalt maar het systeem. Die ziet dat politiek strijd is en geen spelletje. En dat het tijd is om te strijden.